Σχολική έναρξη και αλλεργίες

Γράφει ο Δημήτρης Καραντουμάνης

Η έναρξη της σχολικής χρονιάς φέρνει αλλαγές στο περιβάλλον του παιδιού. Το σχολείο γίνεται το «δεύτερο σπίτι» του και η διαδικασία της κοινωνικοποίησης είναι πιο έντονη σε σχέση με τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα παραπάνω επηρεάζουν και τις κλινικές εκδηλώσεις των περισσότερων αλλεργιών ενώ, με τη σειρά τους, οι αλλεργίες μπορούν να επηρεάσουν τη σχολική επίδοση αλλά και την ομαλή ένταξη του παιδιού στον περίγυρο του.

Οι αριθμοί κουράζουν αλλά αξίζει η παράθεση μερικών ποσοστών. Περίπου το 25% των παιδιών στην Ευρώπη έχουν αλλεργίες και το 20% των αντιδράσεων παιδιών με τροφικές αλλεργίες γίνεται στο σχολείο.2 στα 3 σχολεία έχουν τουλάχιστον 1 παιδί με δυνητικό κίνδυνο εκδήλωσης αναφυλακτικής αντίδρασης.

Η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα μπορεί να βρουν εκλυτικούς παράγοντες σε μια κλειστή, κακά αερισμένη στη διάρκεια του καλοκαιριού και υγρή από τα πρωτοβρόχια σχολική αίθουσα. Αυτοί οι παράγοντες είναι οι μύκητες, μικροοργανισμοί της μούχλας, «σκληρά», ως προς τις επιπτώσεις, αεροαλλεργιογόνα. To τρίχωμα της γάτας που έχει ο «διπλανός του θρανίου» στο σπίτι του κολλά πάνω στα ρούχα, μεταφέρεται στο σχολείο και δίνει συμπτώματα αν κάποιο παιδί είναι αλλεργικό σ’ αυτό. Από την άλλη, η αλλεργική ρινίτιδα, μπορεί να επιδράσει στην ποιότητα του ύπνου λόγω του «μπουκώματος». Κακός ύπνος μπορεί να φέρει νευρικότητα, έλλειψη συγκέντρωσης και μαθησιακές δυσκολίες (εύκολα αναγνωρίζουμε ευθύνες του παιδιού όταν έχει χαμηλή σχολική απόδοση και συχνά παραβλέπουμε τα δικά μας σφάλματα, δηλαδή την κακή αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων υγείας του).To αλλεργικό άσθμα, με το βήχα και τη δύσπνοια που χαρακτηρίζει τους παροξυσμούς του, οδηγεί στην αποχή από τις φυσικές δραστηριότητες και το παιχνίδι, την απώλεια εκπαιδευτικών ωρών, σε ένα είδος απομόνωσης.Ο ευαισθητοποιημένος γονιός ή εκπαιδευτικός μπορεί να καταγράψει τα συμπτώματα και ο γιατρός οφείλει με την κατάλληλη αγωγή να πετύχει τον έλεγχο των παραπάνω νοσημάτων. Ο έλεγχος είναι η λέξη κλειδί και πρακτικά ταυτίζεται με τη χαρακτηριστική μείωση της συχνότητας εμφάνισης κλινικών εκδηλώσεων. Ο αλλεργιολόγος, εάν και εφόσον το επιτρέπουν κάποιες συνθήκες, μπορεί να οδηγήσει και σε ριζική αντιμετώπιση των παραπάνω εφαρμόζοντας την ανοσοθεραπεία.Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι συχνά το σχολείο αποτελεί για αρκετά μεγαλύτερα παιδιά το χώρο έναρξης του καπνίσματος.Το τσιγάρο μπορεί από μόνο του να αποτελέσει αιτία απώλειας ελέγχου των παραπάνω νοσημάτων.

Τεράστιο και το κεφάλαιο των τροφικών αλλεργιών.Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να μην αναγνωρίσουν την υπεύθυνη για την αλλεργία τροφή στην ετικέτα ενός προϊόντος που θα αγοράσουν από το κυλικείο. Πιθανώς να μην αντισταθούν στο κέρασμα για τη γιορτή ενός συμμαθητή. Μία τούρτα, ένα σοκολατάκι μπορεί να κρύβει «σκληρά», για κάποια παιδιά, αλλεργιογόνα, π.χ. ξηρούς καρπούς. Εδώ χρειάζεται εκπαίδευση του παιδιού στην αναγνώριση και αποφυγή των τροφών που του προκαλούν αλλεργία και εκπαίδευση του δασκάλου στην αναγνώριση μιας αναφυλακτικής αντίδρασης αλλά και στην αντιμετώπιση της. Το τελευταίο πρακτικά σημαίνει γνώση στη χορήγηση μιας αυτόματης, προγεμισμένης σύριγγας αδρεναλίνης.Είναι πράξη «πρώτης βοήθειας» σε μια δυνητικά επικίνδυνη για τη ζωή στιγμή.Το αλλεργικό παιδί πρέπει να φέρει τέτοια συσκευή αλλά η αδρεναλίνη θα πρέπει να αποτελεί και αναπόσπαστο κομμάτι ενός σχολικού φαρμακείου.

Οι δερματικές αλλεργίες, το έκζεμα δηλαδή, έχουν μια ιδιομορφία. Το στρες του σχολείου μπορεί να αποτελέσει από μόνο του αίτιο αποτυχίας στην επίτευξη του ελέγχου .Κάθε επίμονο-δύσκολο έκζεμα, παρά την κατάλληλη συμβατική θεραπεία, πρέπει να δώσει έναυσμα αναζήτησης αιτίας στο ενδοοικογενειακό και ενδοσχολικό περιβάλλον.

Το αλλεργικό παιδί μπορεί να αποτελέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού (bullying).Το παιδί που φταρνίζεται στερεοτυπικά, το παιδί που δεν κάνει γυμναστική, το παιδί που δεν τρώει ότι τρώνε οι υπόλοιποι, γίνεται αρκετές φορές στόχος. Έχουν καταγραφεί και στην Ελλάδα περιπτώσεις εκφοβισμού από συμμαθητές που με βία προσπάθησαν να χορηγήσουν σε παιδιά τροφές στις οποίες έχουν αλλεργία.

Η προσέγγιση της αλλεργίας ενός παιδιού σχολικής ηλικίας, είναι πολυεπίπεδη.Απαιτεί την καλή επαφή γονέα και εκπαιδευτικού καθώς και την εκπαίδευση τους. Το ίδιο το παιδί οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες που αναλογούν στην ηλικία του. Ο αλλεργιολόγος θα πρέπει να χορηγεί σαφή γραπτά πλάνα δράσης για έκτακτα συμβάντα, π.χ. για μια αναφυλακτική αντίδραση, για μια κρίση άσθματος και να έχει αγαστή συνεργασία με συναδέρφους άλλων ειδικοτήτων που παρακολουθούν χρόνια το παιδί, π.χ. ΩΡΛ, πνευμονολόγους, παιδίατρους. Τέλος, όταν το πιστοποιητικό υγείας του μαθητή αναφέρει την παρουσία κάποιας αλλεργίας, αυτό θα πρέπει να σηματοδοτεί την ενεργοποίηση ενός συγκεκριμένου πρωτοκόλλου ενεργειών.

Καραντουμάνης Δημήτρης

Αλλεργιολόγος Παίδων-Ενηλίκων

Βέροια-Καστοριά