Αλλεργίες στα εμβόλια έναντι του Covid-19

Γράφει ο αλλεργιολόγος Δημήτρης Καραντουμάνης

Τα εμβόλια έναντι του COVID-19 αποτελούν κομβικό στάδιο μιας πολυεπίπεδης προσέγγισης στην αντιμετώπιση της πανδημίας (βλ. μοντέλο του «ελβετικού τυριού» της εικόνας 1).

Οι αλλεργικές αντιδράσεις αποτελούν ένα υποσύνολο των ανεπιθύμητων αντιδράσεων (ή αλλιώς «παρενεργειών») από τα εμβόλια. Συμβατικά, το χρονικό όριο μέσα στο οποίο οι αντιδράσεις ορίζονται ως αλλεργικές, είναι οι πρώτες 4 ώρες μετά τον εμβολιασμό. Οι ανεπιθύμητες που μπορεί να προκύψουν και αργότερα (π.χ. οι «περιβόητες» θρομβώσεις) αποτελούν διαφορετικό κεφάλαιο. Μπορεί να φαίνεται οξύμωρο, αλλά αν βγάλουμε κάποιο γενικευμένο εξάνθημα μέσα στις πρώτες 4 ώρες από την 1^η δόση του εμβολιασμού μας, αυτό δημιουργεί έντονο προβληματισμό για το αν μπορούμε να κάνουμε τη 2^η δόση με το ίδιο εμβόλιο, ενώ αν το ίδιο εξάνθημα προκύψει τις επόμενες ημέρες, αποτελεί επιβραδυνόμενη απάντηση του ανοσοποιητικού που ίσα-ίσα μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι ο εμβολιασμός επιτελεί το σκοπό του και ενεργοποιείται η επιθυμητή προστασία.

Οι αλλεργικές αντιδράσεις οι οποίες δυνητικά είναι επικίνδυνες για τη ζωή μας, είναι οι αναφυλακτικές αντιδράσεις. Στην καθομιλουμένη, ο πολύς κόσμος, όταν μιλά για αναφυλαξία, εννοεί ένα έντονο εξάνθημα ή πρήξιμο (αγγειοοίδημα). Δεν είναι όμως έτσι. Για να πούμε ότι  υπάρχει αναφυλαξία πρέπει να υπάρχουν παράλληλα και άλλα συμπτώματα, π.χ. δύσπνοια, βρογχόσπασμος, έμετοι, ζάλη, σοκ.

Πλέον φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι αναφυλακτικές αντιδράσεις μετά από εμβόλια έναντι του COVID-19, είναι ΣΠΑΝΙΟ γεγονός.4,5 αναφυλακτικές αντιδράσεις σε κάθε 1 εκατομμύριο εμβολιασμών όπως αναφέρει το αμερικανικό CDC (μάλλον υποεκτιμημένο ποσοστό) ή 2,5 αναφυλαξίες σε κάθε 10.000 εμβολιασμούς (μάλλον υπερεκτιμημένο ποσοστό από κάποια μελέτη που έγινε ανάμεσα σε εμβολιασμούς επαγγελματιών υγείας). Η συντριπτική πλειοψηφία τους, προκύπτει μέσα στα πρώτα 30 λεπτά από τον εμβολιασμό. Έτσι αν φύγουμε από το Εμβολιαστικό Κέντρο 30 λεπτά μετά τον εμβολιασμό μας, πρακτικά εξασφαλίζουμε ότι δε θα πάθουμε στη συνέχεια κάποια αναφυλαξία. Πάντως και εμβόλια που συχνά τα κάνει και ο φαρμακοποιός μας, μπορεί να οδηγήσουν σε αναφυλακτικές αντιδράσεις ( π.χ. 2,5 αναφυλακτικές σε κάθε εκατομμύριο εμβολίων έναντι του πνευμονιόκοκκου).

Υπεύθυνα για τις αλλεργικές αντιδράσεις των εμβολίων έναντι του COVID-19 είναι τα έκδοχα τους. Η διάσημη πλέον PEG (πολυαιθυλέν-γλυκόλη) των εμβολίων τύπου mRNA (Ρfizer και Moderna) και το πολυσορβικό-80 των πιο «κλασικών» εμβολίων (AstraZeneca και Johnson).Τα έκδοχα είναι συστατικά εμβολίων και φαρμάκων που βοηθούν στη συντήρηση και στη μεγιστοποίηση της δράσης των κύριων-δραστικών τμημάτων τους. Πιο συχνά υπεύθυνα για αλλεργικές αντιδράσεις είναι τα εμβόλια τύπου mRNA, πιθανώς γιατί κάποιο ρόλο πρέπει να έχει και το σύμπλεγμα PEG-λιποσωμάτιου (βλ. εικόνα 2).Ένα μεγάλο μέρος αυτών των αντιδράσεων είναι άτυπες-αλλεργοειδείς αντιδράσεις με έντονο εξάνθημα προσώπου-τραχήλου-α.θώρακα σε συνδυασμό με αύξηση των σφύξεων και της αρτηριακής πίεσης. Προκύπτουν τις πρώτες ώρες μετά τον εμβολιασμό αλλά δεν είναι επικίνδυνες για τη ζωή μας.

Τα στοιχεία από το ιστορικό μας που θα πρέπει να μας κάνουν να ζητήσουμε τη γνώμη του Αλλεργιολόγου, πριν τον εμβολιασμό μας, είναι:

1. Αλλεργικές αντιδράσεις σε διαφορετικά φάρμακα,
2. Αλλεργικές αντιδράσεις σε καθαρτικά ή φάρμακα προετοιμασίας για κολονοσκόπηση
3. Αλλεργικές αντιδράσεις μόνο σε συγκεκριμένα σκευάσματα («μάρκες») της ίδιας φαρμακευτικής δραστικής ουσίας ή σε συγκεκριμένες δόσεις του ίδιου σκευάσματος (αντίδραση σε έκδοχα;),
4. Αλλεργικές αντιδράσεις σε προηγούμενους εμβολιασμούς μας,
5. Αλλεργικές αντιδράσεις σε μονοκλωνικά αντισώματα,
6. Ιδιοπαθείς αναφυλακτικές αντιδράσεις (δηλαδή στις οποίες το αίτιο δεν ταυτοποιήθηκε),
7. Περιεγχειρητικές αλλεργικές αντιδράσεις,
8. Αλλεργικές αντιδράσεις από PEG ή πολυσορβικό,
9. Αλλεργικές αντιδράσεις μετά την 1^η δόση εμβολιασμού έναντι του COVID-19.

Τέλος, για κάποιο λόγο που δεν έχει εξηγηθεί, οι καταγεγραμένες αναφυλακτικές αντιδράσεις από εμβόλια έναντι του COVID-19 αφορούν κυρίως γυναίκες (περίπου το 90%).

Προφανώς και δεν προβληματιζόμαστε για οποιοδήποτε αλλεργικό άτομο. Άτομα π.χ. με αναφυλακτικές αντιδράσεις από τροφές ή νυγμό (τσίμπημα) μέλισσας-σφήκας πάνε απευθείας στο Εμβολιαστικό Κέντρο και είναι υπεραρκετό να παραμείνουν εκεί για 30 λεπτά μετά τον εμβολιασμό τους ενώ άτομα με μαστοκυττάρωση ίσως θα χρειαστούν προθεραπεία με αντιισταμινικά πριν τον εμβολιασμό τους.

Ο ρόλος του Αλλεργιολόγου είναι να αποτρέψει από άσκοπες αναστολές και απαγορεύσεις των εμβολιασμών μας έναντι του COVID-19.