Αλήθειες πίσω από τις κάμερες

Γράφει ο Διονύσης Διαμαντόπουλος

Αν, όπως λέγεται, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) έδωσε τη γραπτή της συναίνεση στη χρήση online κάμερας μέσα στην τάξη, τότε αναρωτιέμαι τι άλλαξε από το 2011 όταν η ίδια Αρχή με την αριθμ. Γ/ΕΞ/2274/31-3-2011 (ΦΕΚ 548 τ.β΄/7-4-2011) Απόφασή της απαγόρευε τη χρήση κάμερας ακόμα και στην αυλή του σχολείου όταν αυτό ήταν σε λειτουργία.

Επιτρεπόταν μόνο μετά τη λήξη των μαθημάτων και με την υποχρέωση να υπάρχουν εμφανείς πινακίδες έτσι ώστε να γνωρίζουν οι μαθητές πως όταν βρίσκονται στο σχολείο δεν παρακολουθούνται.

Μάλιστα, έχει ενδιαφέρον το σκεπτικό της ΑΠΔΠΧ, σύμφωνα με το οποίο η χρήση κάμερας στην αυλή του σχολείου θέτει «θέμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας των ανηλίκων και κίνδυνο περιορισμού της έννοιας της ελευθερίας».

Κι αν κάποιος ισχυριστεί ότι η ΑΠΔΠΧ έχει το δικαίωμα ακόμα και να αυτοαναιρείται, τότε να θυμίσουμε ότι κάποια πράγματα ούτε αναιρούνται ούτε καταργούνται ούτε παραβλέπονται. Και ένα απ’ αυτά είναι η σχέση μεταξύ σύγχρονης παιδαγωγικής πράξης και ελευθερίας που ήταν και θα είναι έννοιες ταυτόσημες.

Γιατί, όπως λέει ο μεγάλος Αμερικανός παιδαγωγός και φιλόσοφος John Dewey, «Μέσα στο σχολείο αναπτύσσεται μια εμβρυώδης κοινωνία και εκεί ο μαθητής πρέπει να αισθάνεται ελεύθερος».

Γιατί, όπως λέει ο σπουδαίος Ισπανός φιλόσοφος Fernando Savater, «Η Εκπαίδευση διαμορφώνει αυριανούς πολίτες μεταδίδοντας σ’ αυτούς τις δημοκρατικές αξίες, και κατ’ εξοχήν εκείνη της ελευθερίας».

Γιατί, όπως λέει ο Δάσκαλος Χρήστος Τσολάκης, «Σκοπός του σχολείου είναι να βοηθήσει τον άνθρωπο να ελευθερωθεί».

Γιατί, όπως είπε ο Γέρος της Δημοκρατίας (ως Υπουργός Παιδείας), «Ο εκπαιδευτικός καλείται να δώσει στην κοινωνία ελεύθερους, έντιμους και γενναίους πολίτες».

Και επειδή η κάμερα μέσα στην τάξη περιορίζει την έννοια της ελευθερίας (το σκεπτικό της ΑΠΔΠΧ), δεν θα βρεθεί πιστεύω κανένας λειτουργός της Εκπαίδευσης που θα θέσει σε κίνδυνο την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών.

Και όσοι, λίγοι ευτυχώς, έσπευσαν να γράψουν ότι οι εκπαιδευτικοί είναι αντίθετοι γιατί φοβούνται την κάμερα στην τάξη, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η τάξη είναι κάτι παραπάνω από το σύνολο των μελών που την απαρτίζουν (για να παραφράσουμε τον Durkheim). Είναι η δυναμική της με το ιδιαίτερο ψυχολογικό κλίμα που αναπτύσσεται μεταξύ των μελών της. Είναι οι ιδιαίτεροι κώδικες επικοινωνίας. Είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις. Είναι η θέση και ο ρόλος του κάθε μαθητή σε σχέση με τις επιδόσεις και την προσωπικότητά του. Είναι η έκφραση, από τα παιδιά και τον δάσκαλο, συναισθημάτων, ιδεών και επιθυμιών. Είναι, κυρίως, οι αναπόφευκτες συγκρούσεις μεταξύ δασκάλου και μαθητή, όπως είπε ο Waller. Γιατί ο μαθητής, σύμφωνα με τον Dewey, είναι μια δέσμη από λανθάνουσες ορμές, τάσεις, προδιαθέσεις και επιθυμίες και όλα αυτά καλείται να τα διαχειριστεί και να τα (συν)διαμορφώσει ο δάσκαλος, συχνά μέσα από εντάσεις και διαφωνίες. Όλα αυτά όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνουν reality show το οποίο θα «απολαμβάνουν» από τον καναπέ του σπιτιού τους οι γονείς και οι όποιοι συγγενείς του μαθητή. Ακόμα κι αν η κάμερα είναι εστιασμένη στον πίνακα, όπως είπαν κάποιοι «καλοπροαίρετοι», δεν πρόκειται να κρυφτεί η φωνή του Γιαννάκη που είναι στο φάσμα του αυτισμού ούτε το αργό διάβασμα του δυσλεκτικού Κωνσταντίνου ούτε η υπερκινητικότητα της Ελενίτσας. Γι αυτό δεν θα επιτρέψει, πιστεύω, κανένας γονέας να γίνει το παιδί του βορά στα περίεργα μάτια κανενός. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν θέλει την κάμερα στην τάξη του ο δάσκαλος. Αλλά και για έναν επιπλέον. Γιατί η κάμερα πάνω του τον περιορίζει, τον τυποποιεί, τον αφυδατώνει επιστημονικά και τον απονευρώνει ψυχικά, μετατρέποντάς τον από δάσκαλο σε «διδακτική μηχανή». Γιατί από την Εκπαιδευτική Συνδιάσκεψη του Παρισιού ακόμα, το 1970, η ελευθερία του δασκάλου θεωρήθηκε πρωταρχικής σημασίας ζήτημα. Γιατί, όπως έλεγε ο Παπανούτσος, ο δάσκαλος θα πρέπει να είναι και να αισθάνεται ελεύθερος. Γιατί, κυρίως, αν ο δάσκαλος δεν είναι ελεύθερος, γίνεται ένας πνευματικά ανάπηρος άνθρωπος και ως τέτοιος, έλεγε ο Γληνός, είναι ακατάλληλος να εκπαιδεύσει ανθρώπους.

Γι’ αυτό, πολύ σωστά κατά τη γνώμη μου, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα θεώρησε, το 2011, ότι η κάμερα στο σχολείο θέτει «θέμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας των ανηλίκων και κίνδυνο περιορισμού της έννοιας της ελευθερίας». Το ερώτημα είναι γιατί το ξέχασε σήμερα.