Στις παρέες οι «ρίζες» της παραβατικότητας - Η πρωτότυπη πρωτοβουλία στη Βέροια
- Γράφτηκε από τον/την Αντώνης Χατζηκυριακίδης
Μικρές τελείες στον χάρτη, άλλες μοναχικές κι άλλες σε συστάδες. Κύκλοι που τέμνονται σε αναπάντεχα σημεία. Κάπως έτσι μοιάζουν αν τις κοιτάξεις από ψηλά οι παρέες μας, οι κοινωνικές και επαγγελματικές μας συναναστροφές, οι συγγένειες. Κι αν παρατηρώντας καλά αυτό το κοινωνιόγραμμα μπορούσαμε να «προλάβουμε» κακοτοπιές, κακά συναπαντήματα, επικίνδυνα μονοπάτια;
Κι όμως κάτι τέτοιο γίνεται τα τελευταία χρόνια στη Βέροια από την «Πρωτοβουλία για το Παιδί» –φορέας παιδικής προστασίας στη χώρα με σημαντικό έργο–, με στόχο την πρόληψη της παιδικής και νεανικής παραβατικότητας. Ιθύνων νους η κοινωνική λειτουργός Δώρα Νιώπα, υπεύθυνη του Κέντρου Αναφοράς και Παροχής Συμβουλευτικής. Οπως είπε στην «Κ», ήδη από το 2018 ολοένα και περισσότερο προσέρχονταν στο κέντρο γονείς ανησυχώντας για την αρνητική μεταστροφή στη συμπεριφορά των παιδιών τους: φυγές από το σπίτι, απορριπτική συμπεριφορά εις βάρος τους, κατακόρυφη πτώση της επίδοσης στο σχολείο, κατάχρηση αλκοόλ κ.λπ.
Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς παρατηρούσαν ότι τα παιδιά φορούσαν ρούχα και κοσμήματα που δεν ήταν δικά τους ή ότι κατείχαν περισσότερα χρήματα από όσο το χαρτζιλίκι που τους έδιναν. «Η αλλαγή αυτή ταυτιζόταν σχεδόν πάντα με την αλλαγή του φιλικού περιβάλλοντος των παιδιών. Ο κύκλος των φίλων κατά τη διάρκεια της εφηβείας αποτελεί ένα κοινωνικό δίκτυο. Είναι πιθανόν το δίκτυο των συνομηλίκων να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ανέχεται, υποστηρίζει ή παράγει τη βία και την παραβατικότητα». Κάπως έτσι, με τους συναδέλφους της στο Κέντρο Αναφοράς σκέφθηκαν να καταρτίσουν ένα δίκτυο το οποίο θα απεικονίζει τις σχέσεις μεταξύ ανηλίκων και νεαρών ενηλίκων που εκδηλώνουν παρορμητικές συμπεριφορές και προβαίνουν από κοινού σε επικίνδυνες ή παραβατικές πράξεις.
Στους γονείς ή στους ίδιους τους ανηλίκους που προσεγγίζουν τη δομή γίνεται η ίδια ερώτηση: ποιος είναι ο κύκλος των φίλων; Μήπως άλλαξε παρέες τον τελευταίο καιρό; «Αυτό συνεχίζεται για τα επόμενα 3-4 χρόνια. Με χρήση αλγορίθμων καταλαβαίνουμε ποια άτομα έχουν μεγαλύτερη επιρροή στο σύστημα και έτσι κάνουμε πιο έντονες παρεμβάσεις σε αυτά τα παιδιά».
Μικρές τελείες στον χάρτη, άλλες μοναχικές κι άλλες σε συστάδες. Κύκλοι που τέμνονται σε αναπάντεχα σημεία. Κάπως έτσι μοιάζουν αν τις κοιτάξεις από ψηλά οι παρέες μας, οι κοινωνικές και επαγγελματικές μας συναναστροφές, οι συγγένειες. Κι αν παρατηρώντας καλά αυτό το κοινωνιόγραμμα μπορούσαμε να «προλάβουμε» κακοτοπιές, κακά συναπαντήματα, επικίνδυνα μονοπάτια;
Στις παρέες οι «ρίζες» της παραβατικότητας-1Κι όμως κάτι τέτοιο γίνεται τα τελευταία χρόνια στη Βέροια από την «Πρωτοβουλία για το Παιδί» –φορέας παιδικής προστασίας στη χώρα με σημαντικό έργο–, με στόχο την πρόληψη της παιδικής και νεανικής παραβατικότητας. Ιθύνων νους η κοινωνική λειτουργός Δώρα Νιώπα, υπεύθυνη του Κέντρου Αναφοράς και Παροχής Συμβουλευτικής. Οπως είπε στην «Κ», ήδη από το 2018 ολοένα και περισσότερο προσέρχονταν στο κέντρο γονείς ανησυχώντας για την αρνητική μεταστροφή στη συμπεριφορά των παιδιών τους: φυγές από το σπίτι, απορριπτική συμπεριφορά εις βάρος τους, κατακόρυφη πτώση της επίδοσης στο σχολείο, κατάχρηση αλκοόλ κ.λπ.
Σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς παρατηρούσαν ότι τα παιδιά φορούσαν ρούχα και κοσμήματα που δεν ήταν δικά τους ή ότι κατείχαν περισσότερα χρήματα από όσο το χαρτζιλίκι που τους έδιναν. «Η αλλαγή αυτή ταυτιζόταν σχεδόν πάντα με την αλλαγή του φιλικού περιβάλλοντος των παιδιών. Ο κύκλος των φίλων κατά τη διάρκεια της εφηβείας αποτελεί ένα κοινωνικό δίκτυο. Είναι πιθανόν το δίκτυο των συνομηλίκων να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ανέχεται, υποστηρίζει ή παράγει τη βία και την παραβατικότητα». Κάπως έτσι, με τους συναδέλφους της στο Κέντρο Αναφοράς σκέφθηκαν να καταρτίσουν ένα δίκτυο το οποίο θα απεικονίζει τις σχέσεις μεταξύ ανηλίκων και νεαρών ενηλίκων που εκδηλώνουν παρορμητικές συμπεριφορές και προβαίνουν από κοινού σε επικίνδυνες ή παραβατικές πράξεις.
Οι «μεταλλάξεις» των παιδιών ταυτίζονται με τις αλλαγές του φιλικού περιβάλλοντος, υποστηρίζει η κοινωνική λειτουργός Δώρα Νιώπα, υπεύθυνη του προγράμματος.
Στους γονείς ή στους ίδιους τους ανηλίκους που προσεγγίζουν τη δομή γίνεται η ίδια ερώτηση: ποιος είναι ο κύκλος των φίλων; Μήπως άλλαξε παρέες τον τελευταίο καιρό; «Αυτό συνεχίζεται για τα επόμενα 3-4 χρόνια. Με χρήση αλγορίθμων καταλαβαίνουμε ποια άτομα έχουν μεγαλύτερη επιρροή στο σύστημα και έτσι κάνουμε πιο έντονες παρεμβάσεις σε αυτά τα παιδιά».
Η μεγέθυνση του δικτύου
Το 2021 το δίκτυο αποτελούνταν από 117 άτομα που συσχετίζονταν μεταξύ τους με 1.111 συσχετίσεις, το 2022 από 144 άτομα με 1.817 συσχετίσεις και για το 2023 το δίκτυο που προέκυψε αφορούσε 222 άτομα με 3.339 συσχετίσεις. Οπως λένε οι ειδικοί του κέντρου, είναι πολύ σπάνια η περίπτωση νεοεμφανιζόμενων στη δομή εφήβων με παρεκκλίνουσα συμπεριφορά που να μην αναφέρουν ότι διατηρούν φιλικές ή κάποιες άλλες σχέσεις με άτομα του συγκεκριμένου κοινωνικού δικτύου. Το 2023 το δίκτυο απαρτιζόταν από ανηλίκους κατά 57% και από νεαρούς ενηλίκους κατά 43%. Το 65% ήταν θύματα παραμέλησης από το οικογενειακό περιβάλλον τους. «Εντύπωση προκαλεί το ότι στον συσχετισμό μεταξύ των ατόμων, άτομα που δεν παραμελήθηκαν από το οικογενειακό τους περιβάλλον τείνουν να προσεγγίζουν άτομα που παραμελήθηκαν από το οικογενειακό περιβάλλον, ενώ άτομα που παραμελήθηκαν από το οικογενειακό τους περιβάλλον τείνουν να προσεγγίζουν άτομα από την ίδια κατηγορία», λέει η κ. Νιώπα.
