Η ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εσωκομματικές εκλογικές διεργασίες

Γράφει ο Τάσος Βασιάδης

Παρά το γεγονός ότι το γενικότερο ενδιαφέρον των πολίτων στρέφεται κυρίως στις εν εξελίξει πολεμικές συγκρούσεις,  στην αναδιαμόρφωση του γενικότερου πολιτικού σκηνικού ανά τον κόσμο και στις τρέχουσες κοινωνικοοικονομικές κρίσεις, σημαντικό μέρος της καθημερινής ειδησεογραφίας καταλαμβάνουν και οι επίκαιρες εσωτερικές διεργασίες των πολιτικών κομμάτων για την εκλογή ηγεσιών και οργάνων που συνθέτουν την συγκρότηση τους.

Όσο και αν οι διεργασίες αυτές τυπικά αφορούν τα μέλη των κομματικών οργανισμών, στην πράξη διεγείρουν το γενικότερο ενδιαφέρον όλων των πολιτών, καθώς τα πολιτικά κόμματα διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην καθημερινότητα και τις εν γένει εξελίξεις του τόπου.

Με το γεγονός ότι αυτές οι εκλογικές διεργασίες  διενεργούνται με την χρήση των σύγχρονων τεχνολογικών δυνατοτήτων, αναβιώνει και η συζήτηση για την ηλεκτρονική ψηφοφορία.

Είναι γνωστό ότι η ηλεκτρονική τεχνολογική εξέλιξη, χαρακτηρίζει την εποχή μας και υπεισέρχεται πλέον όχι μόνο στις κοινωνικές δραστηριότητες αλλά και στην ιδιωτικότητα των πολιτών.

Αναγνωρίζεται ωστόσο ότι αποτελεί και ένα προηγμένο βήμα, το οποίο δίνει την δυνατότητα μέσω των ψηφιακών διαδικτυακών εφαρμογών να επιτελούνται σε ελάχιστο χρόνο και με άνεση, λειτουργίες που παλαιότερα απαιτούσαν χρόνο, κόπο και δαπάνες για να προχωρήσουν.

Η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι μία από τις ηλεκτρονικές εφαρμογές που ξεκίνησαν πριν από χρόνια και συνεχίστηκαν πειραματικά, ενώ υπάρχει σχετική νομοθετική πρόβλεψη και τείνει να   γενικευτεί, με την  εξασφάλιση  των αναγκαίων προϋποθέσεων, που θα διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα του ψηφοφόρου και την μυστικότητα της ψήφου.

Τα θεμελιώδη στοιχεία που συνθέτουν την ηλεκτρονική ψηφοφορία και την διαφοροποιούν από τα συστήματα της συμβατικής διαδικασίας που γενικώς εφαρμόζονται, είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από απόσταση και η χρήση υπολογιστικού συστήματος για την οργάνωση και διεξαγωγή της όλης εκλογικής διαδικασίας.

Απαραίτητο στοιχείο για την συνολική εφαρμογή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις εκλογικές διαδικασίες είναι η διασφάλιση της μυστικότητας της ψήφου, που αποτελεί συνταγματική επιταγή, η οποία συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα του πολίτη στην ιδιωτικότητα του.

Η μυστικότητα της ψήφου διασφαλίζεται πλήρως κατά την συμβατική ψηφοφορία που πραγματοποιείται υπό την εγγύηση και εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής, η οποία έχει την ευθύνη της εκλογικής διαδικασίας.

Σύμφωνα με αυτήν την διαδικασία, ο ψηφοφόρος εισέρχεται υποχρεωτικά μόνος στον ειδικό απομονωμένο χώρο με την κάλυψη paravan, που είναι διαμορφωμένος κατά τρόπο ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα άσκησης πιέσεων επί των εκλογέων, όπως διλήμματα, απειλές, εκφοβισμοί, ή άσκηση βίας, προκειμένου να διαμορφώσουν την ψήφο τους σύμφωνα με υποδείξεις.

Εντός του ειδικού χώρου, ο ψηφοφόρος ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα και τοποθετεί το ψηφοδέλτιο στον ειδικό αδιαφανή φάκελο, που στην συνέχεια ρίπτει στην κάλπη.

Η εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής διασφαλίζει εν προκειμένω, ότι οι ψηφοφόροι δεν θα συναντήσουν προσκόμματα κατά την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, ενώ ταυτόχρονα αποτρέπεται η εκδήλωση φαινομένων πλαστοπροσωπίας.

Αυτή η παραδοσιακά εφαρμοζόμενη διαδικασία εγγυάται απόλυτα για την μυστικότητα της ψήφου και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Δεν ισχύει όμως απόλυτα το ίδιο για την ηλεκτρονική ψηφοφορία, παρά το γεγονός ότι νομικά προβλέπεται ως εκλογική διαδικασία.

Και αυτό διότι, παρά την ύπαρξη ψηφιακών εξυπηρετητών και σταθμών εργασίας που επικοινωνούν με θεωρητικώς ασφαλείς υποδομές, παρά την ενεργοποίηση κρυπτογραφικών πρωτοκόλλων και παρά την πρόβλεψη φραγών ασφαλείας, πάντα υπάρχουν οι ελλοχεύοντες παράμετροι που απειλούν ανά πάσα στιγμή την μυστικότητα της ψηφοφορίας, όπως οι επιδέξιοι εισβολείς των υπολογιστικών συστημάτων του διαδικτύου, τα κακόβουλα λογισμικά, η ορθότητα του εφαρμοζόμενου λογισμικού κλπ.

Η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται είτε στα καθορισμένα εκλογικά τμήματα, είτε σε οποιοδήποτε άλλο χώρο στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο.

Προκύπτει επομένως μια ουσιαστική διάκριση μεταξύ των τρόπων που μπορεί να πραγματοποιηθεί η ηλεκτρονική ψηφοφορία, που συναρτάται με το χώρο από τον οποίο ο ψηφοφόρος επιλέγει να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.

Καταρχήν προβλέπεται η διενέργεια της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας εντός των εκλογικών τμημάτων.

Στην περίπτωση αυτή, η ψηφοφορία γίνεται στα εκλογικά τμήματα, υπό την εποπτεία και εγγύηση της αρμόδιας εφορευτικής επιτροπής, η οποία έχει και την ευθύνη για τον έλεγχο της καλής λειτουργίας του λογισμικού του υπολογιστικού συστήματος.

Ο ψηφοφόρος εισέρχεται στον ειδικό χώρο όπου υπάρχει ηλεκτρονική συσκευή, δια της οποίας με την χρήση του ειδικού λογισμικού, επιτελείται η μυστική ψηφοφορία, όπως συμβαίνει και με τον συμβατικό τρόπο.

Η εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής, διαφυλάσσει τον μυστικό χαρακτήρα της διαδικασίας.

Επιφύλαξη πλέον υπάρχει για την εξασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας, ως προς την ηλεκτρονική επεξεργασία της ψήφου, λόγω του ενδεχομένου ενεργοποίησης των παραμέτρων που περιγράφησαν προηγουμένως.

Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις όπου η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος γίνεται με ηλεκτρονικό τρόπο σε κατάλληλα διαμορφωμένα περίπτερα ή θαλάμους, που έχουν προσδιοριστεί και βρίσκονται σε χώρους όπου είναι ευχερής η προσέγγιση από τους ψηφοφόρους και λειτουργούν ως απομακρυσμένα εκλογικά τμήματα, υπό την εποπτεία και ευθύνη της εφορευτικής επιτροπής.

Ισχυρή ωστόσο επιφύλαξη ως προς την διασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας εγείρεται στις περιπτώσεις όπου η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται από απόσταση και από μη διασφαλισμένους χώρους.

Σε αυτές τις περιπτώσεις η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος με ηλεκτρονικό τρόπο γίνεται από οποιοδήποτε ιδιωτικό χώρο, χωρίς τον έλεγχο και την εποπτεία της αρμόδιας εφορευτικής επιτροπής.

Ο χώρος που χρησιμοποιείται  η ηλεκτρονική συσκευή, μέσω της οποίας ο ψηφοφόρος καταθέτει την ψήφο του, εποπτεύεται από τον ίδιο αλλά και από οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο που μπορεί να βρίσκεται πλησίον.

Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι η οικία, ο επαγγελματικός χώρος του ψηφοφόρου, κάποιος δημόσιος χώρος όπως τα internet cafe, η οποιοδήποτε σημείο όπου υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Το σύστημα αυτό της ψηφοφορίας είναι προφανές ότι μεγιστοποιεί την ευκολία συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία.

Εγείρει, όμως, σημαντικές επιφυλάξεις για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο ψηφοφόρος ασκεί το δικαίωμα του, καθώς και για το εάν η σύγχρονη τεχνολογία, είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι το περιεχόμενο της ψήφου θα παραμείνει μυστικό και αναλλοίωτο.

Οι ίδιες επιφυλάξεις διατυπώνονται και για την επιστολική ψήφο εξ αποστάσεως, η οποία ωστόσο έχει καθιερωθεί και εφαρμόστηκε στις πρόσφατες ευρωεκλογές.

Σε κάθε περίπτωση η διάκριση μεταξύ της εποπτευόμενης και μη εποπτευόμενης ηλεκτρονικής και επιστολικής ψήφου είναι ουσιαστική και καθοριστική για την εκλογική διαδικασία, καθόσον συνδέεται άμεσα με το επίπεδο ελέγχου που ασκούν στην όλη διαδικασία οι εφορευτικές επιτροπές ως αρμόδια όργανα.

Η απουσία της απαραίτητης εποπτείας που πρέπει να ασκείται από την εφορευτική επιτροπή σε κάθε στάδιο της εκλογικής διαδικασίας, ενέχει το ενδεχόμενο παραβίασης της μυστικότητας και της ελευθερίας της ψήφου, καθώς δεν υφίσταται ασφαλής εγγύηση για την γνησιότητα και εγκυρότητά της.

Αυτή η επιφύλαξη διατυπώνεται εμμέσως πλην σαφώς, στην επίκαιρη εσωτερική εκλογική διαδικασία πολιτικού φορέα, όπου ορίζεται ότι η ψηφοφορία γίνεται με φυσική παρουσία των ψηφοφόρων  στα εκλογικά κέντρα, με την ασαφή εκχώρηση του δικαιώματος της ηλεκτρονικής ψήφου στους κατοίκους του εξωτερικού.

Εξ αυτών συμπεραίνεται ότι έως ότου εξασφαλιστούν όλες οι προϋποθέσεις, που θα μπορούν να εγγυηθούν εκ του ασφαλούς για την μυστικότητα, την εγκυρότητα και το αναλλοίωτο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας όπως και της επιστολικής ψήφου, αυτές παρά την νομοθέτηση τους παραμένουν σε πειραματικό στάδιο, με ελλοχεύουσα την αμφισβήτηση  των εκάστοτε αποτελεσμάτων.