Οι εκλογές για την ηγεσία της ΝΔ και η αναγκαία πολιτική ευθύνη και εγγύηση

Του Αναστάσιου Βασιάδη

Οι εκλογικές διαδικασίες που επιτελούνται στα πολιτικά κόμματα προκειμένου να αναδειχθούν οι νέες ηγεσίες, μετά από τις αποχωρήσεις των προηγούμενων, αποτελούν πολιτικά γεγονότα μείζονος σημασίας για την υπόσταση των ιδίων των κομμάτων αλλά και την πορεία της πολιτικής ζωής του τόπου.

Είναι αυτονόητο ότι για την ομαλή εξέλιξη των διαδικασιών αυτών απαιτείται πολιτική ευθύνη και πολιτική εγγύηση στο ψηλότερο δυνατόν πολιτικό επίπεδο.

Σε αυτές τις εκλογικές διαδικασίες οι εφορευτικές επιτροπές έχουν αποκλειστικά την διεκπεραιωτική αρμοδιότητα για την ομαλή ολοκλήρωση τους, χωρίς εκ του ρόλου τους να μπορούν να εξασφαλίσουν την αναγκαία πολιτική εγγύηση, ώστε να αποτραπούν εκδηλώσεις αμφισβητήσεων.
Η πολιτική αυτή ευθύνη και εγγύηση συνήθως αναλαμβάνεται από πρόσωπα ευρείας πολιτικής αναγνώρισης και αποδοχής, τα οποία δεν μετέχουν στην διεκδίκηση της ηγεσίας.

Η πρόσφατη εμπλοκή που καταγράφηκε στην διαδικασία για την εκλογή της νέας ηγεσίας του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, ανέδειξε ακριβώς την απουσία αυτής της πολιτικής ευθύνης και εγγύησης. Και αυτό παρά την παράδοση η οποία ανελλιπώς τηρήθηκε σε όλες τις εκλογές για την ανάδειξη των ηγεσιών επί δεκαετίες.

Μια σύντομη αναδρομή στην διαδρομή της Νέας Δημοκρατίας αναδεικνύει αυτήν την πολιτική παράδοση, η οποία επειδή ακριβώς δεν τηρήθηκε, οδήγησε το κόμμα στην πρόσφατη εμπλοκή, κατά τρόπο αναντίστοιχο με την ιστορία του και την προσδοκία των πολιτών.

Η Νέα Δημοκρατία ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στις 4 Οκτωβρίου 1974, λίγους μήνες μετά την Μεταπολίτευση, ως μετεξέλιξη της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης, που ο ίδιος είχε ιδρύσει το 1956.

Η πρώτη εκλογική διαδικασία για την ηγεσία της ΝΔ έγινε το 1980, όταν ο ιδρυτής και πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής εξελέγη στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Τη μάχη για την προεδρία και την πρωθυπουργία έδωσαν δύο ιστορικά στελέχη και στενοί συνεργάτες του ιδρυτή, ο τότε Υπουργός Άμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ και ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Ράλλης.
Αμφότεροι είχαν μακρά πολιτική διαδρομή από τα χρόνια της ΕΡΕ, στις κυβερνήσεις της οποίας ήταν υπουργοί.
Η μάχη δόθηκε στην Κοινοβουλευτική Ομάδα και ήταν αμφίρροπη. Έληξε τελικά με νικητή τον Γεώργιο Ράλλη, ο οποίος έλαβε 88 ψήφους, έναντι 84 του Ευάγγελου Αβέρωφ και 3 λευκών. Την πολιτική ευθύνη και εγγύηση εκείνης της εκλογικής διαδικασίας παρείχε ο ίδιος ο ιδρυτής του κόμματος Κωνσταντίνος Καραμανλής

Ο Γεώργιος Ράλλης αποχώρησε από την ηγεσία του κόμματος, μετά την εκλογική ήττα της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981 που έφεραν για πρώτη φορά στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η Κοινοβουλευτική Ομάδα της Νέας Δημοκρατίας κλήθηκε να εκλέξει τον τρίτο αρχηγό του κόμματος. Τη μάχη έδωσε και πάλι ο Ευάγγελος Αβέρωφ, έχοντας απέναντι του τον Κωστή Στεφανόπουλο και τον Ιωάννη Μπούτο, επίσης ιστορικά στελέχη της παράταξης. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ έλαβε 67 ψήφους έναντι των 32 του Κ. Στεφανόπουλου και 12 του Ι. Μπούτου. Η πολιτική ευθύνη και εγγύηση της εκλογής διασφαλίστηκε από τον Γεώργιο Ράλλη.

Η θητεία του Ε. Αβέρωφ ως αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας διήρκεσε μία τριετία, διάστημα κατά το οποίο το κόμμα δοκιμάστηκε στις ευρωεκλογές του 1984.
Σε αυτές τις εκλογές η Νέα Δημοκρατία έλαβε 38%, αυξάνοντας το ποσοστό της σε σχέση με το 1981, μένοντας όμως και πάλι στη δεύτερη θέση. Ο Ε. Αβέρωφ ανέλαβε την πολιτική ευθύνη και απεσύρθη από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας.

Τότε ξεκίνησε η περίοδος της προεδρίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος έδωσε τη μάχη στην Κοινοβουλευτική Ομάδα απέναντι στον Κωστή Στεφανόπουλο, ο οποίος διεκδικούσε για δεύτερη φορά την ηγεσία. Έλαβε 70 ψήφους, έναντι 41 του αντιπάλου του. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ υπήρξε ο πολιτικός εγγυητής εκείνης της διαδικασίας.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έχασε τις βουλευτικές εκλογές του 1985 και παρά το αυξημένο ποσοστό που έλαβε η Νέα Δημοκρατία, παραιτήθηκε και έθεσε εκ νέου υποψηφιότητα ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Άλλη υποψηφιότητα δεν υπήρξε. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έλαβε 82 ψήφους, ενώ ευρέθησαν 37 λευκά και κατεγράφη 1 απουσία, εκείνη του Κωστή Στεφανόπουλου, ο οποίος στην συνέχεια αποχώρησε από την Νέα Δημοκρατία ιδρύοντας την Δημοκρατική Ανανέωση. Και για εκείνη την εκλογική διαδικασία, την πολιτική ευθύνη και εγγύηση ανέλαβε ο Ευάγγελος Αβέρωφ.

Η Νέα Δημοκρατία με Πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, στις εκλογές του Ιουνίου 1989 ανεδείχθη πρώτο κόμμα χωρίς απόλυτη πλειοψηφία και σχημάτισε βραχείας διαρκείας κυβέρνηση με τον τότε Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου, με πρωθυπουργό τον Τζαννή Τζαννετάκη. Ακολούθησαν οι εκλογές του Νοεμβρίου 1989 με παρόμοια αποτελέσματα που οδήγησαν στην επίσης βραχύβια κυβέρνηση του Ξενοφώντα Ζολώτα με την συνεργασία Νέας Δημοκρατίας, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμού.

Τελικά, η Νέα Δημοκρατία κέρδισε οριακά τις εκλογές του 1990 και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σχημάτισε κυβέρνηση με την στήριξη της Δημοκρατικής Ανανέωσης που εξέλεξε έναν βουλευτή τον Θεόδωρο Κατσίκη.

Η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη απώλεσε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία το 1993, όταν ο μέχρι πρότινος Υπουργός Εξωτερικών Αντώνης Σαμαράς αποχώρησε από την Νέα Δημοκρατία και ίδρυσε την Πολιτική Άνοιξη. Στις πρόωρες εκλογές που ακολούθησαν η Νέα Δημοκρατία έχασε.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αποχώρησε από την ηγεσία του κόμματος και ανέλαβε ο ίδιος την πολιτική ευθύνη και εγγύηση για την διαδικασία ανάδειξης της νέας ηγεσίας του κόμματος.
Το νέο εκλογικό σώμα υπήρξε διευρυμένο και αποτελέστηκε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος και Εκλέκτορες που ανεδείχθησαν σε κάθε περιφέρεια, από εσωκομματικές εκλογές στις οποίες μετείχαν τα μέλη των κομματικών οργανώσεων της Νέα Δημοκρατίας.
Υποψήφιοι για την ηγεσία του κόμματος ήταν τα ιστορικά στελέχη και πρώην Υπουργοί Μιλτιάδης Έβερτ και Ιωάννης Βαρβιτσιώτης. Ο Μιλτιάδης Έβερτ εξελέγη σε εκείνη την διαδικασία Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας.

Στις εκλογές του 1996 η Νέα Δημοκρατία απέτυχε να κερδίσει την πλειοψηφία. Ο Μιλτιάδης Έβερτ παραιτήθηκε από την ηγεσία, κίνησε τις εκλογικές διαδικασίες του κόμματος και έθεσε εκ νέου υποψηφιότητα έχοντας ως αντίπαλο τον Γιώργο Σουφλιά. Την πολιτική ευθύνη και εγγύηση εκείνης της εκλογικής διαδικασίας ανέλαβε το ιστορικό στέλεχος της παράταξης και πρώην Υπουργός Αχιλλέας Καραμανλής. Το διευρυμένο εκλογικό σώμα που αποτελέστηκε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος και νεοεκλεγέντες Εκλέκτορες εξέλεξε εκ νέου στην ηγεσία τον Μιλτιάδη Έβερτ με 103 ψήφους, έναντι 84 του Γιώργου Σουφλιά.

Η εκλογική διαδικασία επανελήφθη το 1997 στο Συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας με υποψηφίους τους Κώστα Καραμανλή, Μιλτιάδη Έβερτ, Γιώργο Σουφλιά και Βύρωνα Πολύδωρα.
Την πολιτική ευθύνη και εγγύηση τόσο των εργασιών του Συνεδρίου όσο και της εκλογικής διαδικασίας ανέλαβε ο πρώην Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Γεώργιος Ράλλης.
Ο Κώστας Καραμανλής επικράτησε στον δεύτερο γύρο με το συντριπτικό ποσοστό 69,16% έναντι του Γιώργου Σουφλιά που έλαβε 30,8%.

Το 1998 υπήρξε πολιτικά έντονη χρονιά για την Νέα Δημοκρατία, που χαρακτηρίστηκε από τις διαγραφές των Γιώργου Σουφλιά και Στέφανου Μάνου λόγω διαφωνιών τους με την επίσημη γραμμή του κόμματος, απέναντι σε συγκεκριμένα νομοσχέδια της κυβέρνησης του Κώστα Σημίτη. Ο Στέφανος Μάνος προχώρησε στην ίδρυση δικού του κόμματος που έλαβε την ονομασία Φιλελεύθεροι, που αργότερα μετονομάστηκε σε Δράση.
Ο Κώστας Καραμανλής έχασε τις εκλογές του 2000, με οριακή διαφορά, γεγονός που απέτρεψε την έκφραση δυσαρεσκειών. Λίγο αργότερα ακολούθησε η διαγραφή από την Νέα Δημοκρατία του Γιώργου Καρατζαφέρη που ίδρυσε το δικό του κόμμα ΛΑΟΣ. Ακολούθησε η ίδρυση του βραχύβιου κόμματος Κίνημα Ελευθέρων Πολιτών από τον Δημήτρη Αβραμόπουλο.

Οι εκλογές του 2004 ανέδειξαν νικήτρια την Νέα Δημοκρατία και ο Κώστας Καραμανλής σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση. Είχαν εν τω μεταξύ επιστρέψει στο κόμμα ο Γιώργος Σουφλιάς και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, ενώ ο Αντώνης Σαμαράς διέλυσε την Πολιτική Άνοιξη επιστρέφοντας και εκείνος στην Νέα Δημοκρατία σταδιακά ως Ευρωβουλευτής, Βουλευτής και Υπουργός.

Η Νέα Δημοκρατία έχασε τις εκλογές του 2009 και ο Κώστας Καραμανλής παραιτήθηκε ενεργοποιώντας με την σειρά του διαδικασίες εκλογής νέας ηγεσίας απευθείας από τη βάση.
Στην τελική ευθεία της εκλογής αναμετρήθηκαν οι πρώην Υπουργοί Αντώνης Σαμαράς και Ντόρα Μπακογιάννη και ο Νομάρχης Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Ψωμιάδης.
Η εκλογική διαδικασία ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη και με πολύ μεγάλη συμμετοχή.
Η βάση της Νέας Δημοκρατίας προτίμησε τον Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος έλαβε το 50,06% των ψήφων. Η Ντόρα Μπακογιάννη πήρε το 39,7%, ενώ ο Παναγιώτης Ψωμιάδης κατέγραψε ένα αξιοπρεπές 10,2%.
Την πολιτική ευθύνη και εγγύηση για την διαδικασία ανέλαβε ο Κώστας Καραμανλής αναθέτοντας την διεκπεραίωση στο ιστορικό στέλεχος της παράταξης πρώην Υπουργό και Πρόεδρο της Βουλής Δημήτρη Σιούφα.

Όμως ακόμα και κατά την διάρκεια της ηγεσίας του Αντώνη Σαμαρά υπήρξαν διαγραφές. Το 2010 διεγράφη η Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία διαχώρισε την θέση της από την Νέα Δημοκρατία απέναντι στο μνημόνιο της κυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου και ίδρυσε τη Δημοκρατική Συμμαχία. Αργότερα όμως επανήλθε στο κόμμα.

Το 2011 υπήρξε ανατρεπτική χρονιά για τα κοινοβουλευτικά χρονικά της χώρας. Ο Γιώργος Παπανδρέου υποχρεώθηκε σε παραίτηση από Πρωθυπουργός, παραχωρώντας την θέση του στον τεχνοκράτη πρώην Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Λουκά Παπαδήμο, η κυβέρνηση του οποίου στηρίχθηκε από το ΠΑΣΟΚ, την Νέα Δημοκρατία και τον ΛΑΟΣ.
Ο Πάνος Καμμένος μαζί με ομάδα 20 Βουλευτών διαγράφηκαν από τη ΝΔ, επειδή δεν ψήφισαν μέτρα της δανειακής σύμβασης που έφερε η κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου. Ακολούθησε η ίδρυση από τον ίδιο του κόμματος Ανεξάρτητοι Έλληνες.

Στις εκλογές του Ιουνίου 2012 η Νέα Δημοκρατία ανεδείχθη σε πρώτη κοινοβουλευτική δύναμη χωρίς αυτοδυναμία και ο Αντώνης Σαμαράς σχημάτισε, κυβέρνηση συνεργασίας με την συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ. Η ΔΗΜΑΡ του Φώτη Κουβέλη αργότερα αποχώρησε από την κυβέρνηση μειώνοντας αλλά μη ανατρέποντας την πλειοψηφία της κυβέρνησης στην Βουλή.

Οι εκλογές του Ιανουαρίου 2015 ανέδειξαν πρώτη δύναμη τον ΣΥΡΙΖΑ χωρίς αυτοδυναμία και ο Αλέξης Τσίπρας έγινε Πρωθυπουργός με την στήριξη των ΑΝΕΛ του Πάνου Καμμένου.

Ο Αντώνης Σαμαράς δεν αποχώρησε από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας παρά την παράδοση που είχε καθιερωθεί επί δεκαετίες.
Αυτό έγινε τον Ιούλιο του 2015 μετά την ήττα του «ΝΑΙ» στο δημοψήφισμα που διοργάνωσε η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την νέα συμφωνία με τους δανειστές της χώρας.
Δεν κινήθηκε όμως διαδικασία εκλογής νέας ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας όπως θα αναμένονταν. Αντί αυτού ο Αντώνης Σαμαράς πριν αποχωρήσει, επέλεξε να διορίσει ως Προεδρεύοντα Αντιπρόεδρο του κόμματος τον πρώην Υπουργό και Πρόεδρο της Βουλής Βαγγέλη Μεϊμαράκη, εγκαινιάζοντας μια πρωτόγνωρη για τα κομματικά δρώμενα της Νέας Δημοκρατίας πρακτική.

Ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης ως Προεδρεύων της Νέας Δημοκρατίας βρέθηκε, μεσούντος του Θέρους, στην δυσχερή θέση να υποστηρίξει την νέα δανειακή σύμβαση που έφερε προς ψήφιση στην Βουλή η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα και ακολούθως να οδηγήσει το κόμμα στην εκλογική αναμέτρηση του Σεπτεμβρίου 2015.
Μετά την νέα εκλογική ήττα της Νέας Δημοκρατίας ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης αποφάσισε να κινήσει τη διαδικασία εκλογής νέου Προέδρου του κόμματος από την βάση. Ως υποψήφιοι για την θέση του Προέδρου αποφάσισαν να αναμετρηθούν ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, οι πρώην Υπουργοί Κυριάκος Μητσοτάκης και Άδωνις Γεωργιάδης καθώς και ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας.

Ατυχώς για την ομαλή εξέλιξη των εκλογικών διαδικασιών, αυτές χαρακτηρίστηκαν από μια σειρά πολιτικών λαθών και παραλείψεων, με σημαντικότερη την μη ανάληψη πολιτικής ευθύνης και εγγύησης από κοινής αποδοχής πρόσωπο, κατά απόκλιση από την παράδοση της Νέας Δημοκρατίας. Αυτήν την πολιτική ευθύνη και εγγύηση δεν μπορούσε να αναλάβει ο ήδη Προεδρεύων του κόμματος καθόσον και ο ίδιος ήταν υποψήφιος, ούτε η Εφορευτική Επιτροπή της οποίας άλλος είναι ο ρόλος.

Τα λάθη και οι παραλείψεις είχαν ως αποτέλεσμα την αναβολή της εκλογικής διαδικασίας, με αποτέλεσμα η Νέα Δημοκρατία να βυθιστεί σε ακόμα μεγαλύτερη εσωστρέφεια από αυτήν που εκδηλώθηκε με την εκλογική ήττα του Σεπτεμβρίου.
Ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης ανέλαβε την πολιτική ευθύνη της εμπλοκής της εκλογικής διαδικασίας και παραιτήθηκε από Προεδρεύων της Νέας Δημοκρατίας, διορίζοντας προηγουμένως με την σειρά του ως Προεδρεύοντα Αντιπρόεδρο τον Γραμματέα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Νέας Δημοκρατίας Ιωάννη Πλακιωτάκη, συνεχίζοντας την πρωτόγνωρη για την κομματική παράδοση πρακτική.

Η ιστορική αναδρομή στις εκλογικές διαδικασίες που τηρήθηκαν για την ανάδειξη των ηγεσιών της Νέας Δημοκρατίας διαχρονικά, θέτει και το μέτρο της πολιτικής ευθύνης και εγγύησης που πρέπει να εξασφαλιστεί κατά την εκλογή της νέας ηγεσίας.

Ενώ σε όλη την ιστορική διαδρομή της Νέας Δημοκρατίας εκδηλώθηκαν φαινόμενα όπως εσωτερικές συγκρούσεις, διαγραφές, αποσχίσεις και ιδρύσεις άλλων κομμάτων, αυτά ουδόλως επηρέασαν την απρόσκοπτη εναλλαγή την ηγεσιών, καθόσον οι εκλογικές διαδικασίες εξελίχθηκαν με ανάληψη εκλογικής ευθύνης και εγγύησης.

Το ζήτημα είναι κορυφαίας πολιτικής σημασίας και η κοντόφθαλμη προσήλωση σε περιοριστικές καταστατικές διατάξεις των οποίων όλοι προαναγγέλλουν τις τροποποιήσεις, καθηλώνει την Νέα Δημοκρατία στο περιθώριο της πολιτικής ζωής σε κρίσιμες για τον τόπο περιστάσεις, αδικώντας την ίδια την ιστορία της και τους πολίτες που εναποθέτουν σε αυτήν τις ελπίδες τους για ένα καλύτερο αύριο.

Η ανάθεση της πολιτικής ευθύνης και εγγύησης της εκλογικής διαδικασίας σε ένα από τα ιστορικά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας την ύστατη ώρα, με ομόφωνη απόφαση των τεσσάρων υποψηφίων και του σημερινού Προεδρεύοντος του κόμματος, αποτελεί αδήριτη πολιτική αναγκαιότητα για την ιστορική αποστολή του κόμματος και την πολιτική ζωή του τόπου