Η υποταγή στον εκβιασμό δεν είναι λύση

Του Κώστα Λαπαβίτσα

O Σύριζα κέρδισε τις εκλογές έχοντας ως στρατηγική του να πετύχει ριζοσπαστική αλλαγή στην Ελλάδα και την Ευρώπη μέσα στα πλαίσια του ευρώ. Στη λογική αυτή, η κυβέρνηση έκανε πεντάμηνες διαπραγματεύσεις με τους «εταίρους» με στόχο έναν «έντιμο συμβιβασμό».

Η στρατηγική αυτή δυστυχώς αποδείχθηκε τελείως αποτυχημένη γιατί ριζοσπαστική αλλαγή εντός του ευρώ είναι αδύνατη. Η ΟΝΕ διέπεται από δομική προσκόλληση στη λιτότητα. Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε ένα εντελώς προβλέψιμο εκβιασμό, ο οποίος οδήγησε σε μία απολύτως ετεροβαρή συμφωνία για την Ελλάδα, βάση για το τρίτο μνημόνιο.

Πέντε στοιχεία είναι χαρακτηριστικά:

1.Η συμφωνία επιβάλλει μεγάλη αύξηση της φορολογίας, που υπολογίζεται σε 3,8 δις ετησίως, δηλαδή περίπου 2% του ΑΕΠ. Από το ποσό αυτό προβλέπεται ότι 3,2 δις θα προκύψουν «παραμετρικά», δηλαδή από φόρους εγνωσμένης απόδοσης και μόλις 600 εκ από την υποτιθέμενη σύλληψη της φοροδιαφυγής. Τα 2,3 από τα «παραμετρικά» δις θα έρθουν από την αύξηση του ΦΠΑ και τα 400 εκ από την αύξηση της φορολογίας επιχειρήσεων. Τα υπόλοιπα 500 εκ από ένα πλέγμα άλλων φόρων, μερικοί εκ των οποίων έχουν κάποιο αναδιανεμητικό περιεχόμενο, όπως ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης που αναμένεται να αποδώσει 50 εκ. Ο κύριος όγκος των εσόδων όμως θα προκύψει από τον ΦΠΑ που είναι έμμεσος και εγγενώς άδικος φόρος. Το χτύπημα στην κατανάλωση και τις επενδύσεις θα είναι μεγάλο, οδηγώντας την οικονομία σε ύφεση το 2015-6.

2.Η συμφωνία επιτείνει την κοινωνική ανισότητα γιατί
Ι) η αύξηση των φόρων θα προκύψει κατά κύριο λόγο από τον ΦΠΑ,
ΙΙ) θα πληγούν οι συνταξιούχοι με απάλειψη των ΄πρόωρων’ συνταξιοδοτήσεων και επέκταση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 67, με μειώσεις στις κατώτερες συντάξεις γήρατος, με κατάργηση του ΕΚΑΣ, με μείωση των επικουρικών και αύξηση των δαπανών για την περίθαλψη. Επίσης, θα ενεργοποιηθεί η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στα ταμεία από τον Οκτώβριο του 2015.
ΙΙΙ) θα υπάρξει αύξηση της ανεργίας λόγω της ύφεσης.

3. Η συμφωνία διογκώνει περαιτέρω το δημόσιο χρέος της χώρας γιατί με το νέο μνημόνιο η Ελλάδα θα δανειστεί περίπου 85 δις την τριετία 2015-8, κατά κύριο λόγο από τον ESM. Σχεδόν 50 από αυτά θα χρησιμοποιηθούν για να αποπληρωθεί το υπάρχον χρέος στην ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Θα αλλάξει έτσι και η συνολική δομή του ελληνικού χρέους, με κάποια επιμήκυνση της μέσης διάρκειας και μείωση των μέσων επιτοκίων. Αλλά δεν πρόκειται να υπάρξει διαγραφή της ονομαστικής αξίας του χρέους. Παράλληλα, οι δανειστές έκαναν μια γενικόλογη δήλωση ότι θα επανεξετάσουν την αναδιάρθρωση του μεγάλου μέρους του χρέους που έχει δεκαετή περίοδο χάριτος και θα αρχίσει να αποπληρώνεται μετά το 2022.

4. Η συμφωνία δεν έχει αναπτυξιακό περιεχόμενο γιατί τα 35 δις που υποτίθεται ότι θα διατεθούν στην Ελλάδα σε 3 με 5 χρόνια δεν είναι νέα ποσά, αλλά ένας συνδυασμός από κονδύλια της ΕΕ που ήδη έχουν εγκριθεί για τη χώρα μας. Είναι άκρως αμφίβολο ότι τα ποσά αυτά θα μπορέσουν να εκταμιευθούν εμπροσθοβαρώς για να τονωθούν οι επενδύσεις.

5. Η συμφωνία έχει νεοαποικιακό χαρακτήρα, χωρίς προηγούμενο στην ΕΕ, γιατί:
Ι) Η Ελλάδα εξαναγκάζεται σε μεταβολή του κώδικα πολιτικής δικονομίας πράγμα που θα έχει επιπτώσεις στο σύστημα δικαιοσύνης και σε θέματα προστασίας της πρώτης κατοικίας.
ΙΙ) Η Ελλάδα αποδέχεται πρόγραμμα βαθιάς αλλαγής της δημόσιας διοίκησης, το οποίο θα διαμορφωθεί και θα εποπτεύεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
ΙΙΙ) Η Ελλάδα θα σχηματίσει ανεξάρτητο ταμείο ύψους 50 δις, υπό την εποπτεία των ευρωπαϊκών θεσμών, το οποίο θα εκποιεί δημόσια περιουσία μέσω ιδιωτικοποιήσεων. Τα πρώτα 25 δις θα χρησιμοποιηθούν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Αν προκύψει κάτι πέραν αυτών, το 50% θα πάει στην αποπληρωμή του χρέους και το άλλο 50% για επενδύσεις. Στην πράξη η ρευστοποιημένη δημόσια περιουσία θα πάει στις τράπεζες.
ΙV) Η Ελλάδα αποδέχεται αλλαγή στο καθεστώς διοίκησης της ΕΛΣΤΑΤ που μετατρέπεται σε όργανο ελέγχου και αστυνόμευσης των υποχρεώσεων της χώρας.

Είναι φανερό ότι η συμφωνία που αποδέχθηκε η ελληνική κυβέρνηση διέπεται από τα οικονομικά της τρέλας και θα πλήξει βαρύτατα τον παραγωγικό τομέα. Ειδικότερα οι αγρότες θα περιέλθουν σε απόγνωση, καθώς η φορολόγησή τους θα εκτιναχθεί από το 13% στο 26%, θα κληθούν να προκαταβάλουν το 100% των φόρων του επόμενου έτους και θα απαλειφθεί η επιδότηση στο πετρέλαιο κίνησης. Ο μόνος ωφελημένος από τη συμφωνία θα είναι οι τράπεζες, οι οποίες αναμένεται να εξασφαλίσουν από 10 έως 25 δις για την ανακεφαλαιοποίησή τους. Τέλος, το χρέος θα παραμείνει ο βραχνάς της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας για πολλά χρόνια. Το ίδιο το ΔΝΤ εκτιμά ότι ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ το αμέσως επόμενο διάστημα θα προσεγγίσει το 200%.

Το παράδοξο είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση διατρανώνει σε όλους τους τόνους ότι πρόκειται για μια πολύ κακή συμφωνία. Θεωρεί όμως ότι είναι αναγκασμένη να την αποδεχθεί γιατί η εναλλακτική επιλογή θα ήταν, λέει, μια άτακτη χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ, που θα έφερνε απόλυτη καταστροφή στη χώρα και στο λαό. Ζητά μάλιστα επιτακτικά από όσους ασκούν κριτική να δηλώσουν τις άλλες ρεαλιστικές εναλλακτικές που υπήρχαν το βράδυ πριν την υπογραφή της συμφωνίας. Λέει, τέλος, ότι η συμφωνία κερδίζει χρόνο κρατώντας την κυβέρνηση της Αριστεράς ζωντανή ώστε να αγωνιστεί για την ελάφρυνση των επιπτώσεων στα λαϊκά στρώματα, ίσως με τη θεσμοθέτηση «αντίρροπων» μέτρων.

Είναι, φυσικά, απολύτως παράδοξο να προβάλλεται ο ωμός εκβιασμός των δανειστών ως λόγος για να συγκατανεύσουν αυτοί που τον είχαν προβλέψει. Γιατί επέτρεψε η κυβέρνηση στον εαυτό της να φτάσει στο σημείο της απόλυτης ασφυξίας, ενώ είχαν υπάρξει δεκάδες προειδοποιήσεις και προτάσεις για μια άλλη πορεία;

Αλλά το πραγματικό πρόβλημα με τη θέση της κυβέρνησης είναι αλλού. Η λογική της «ρεαλιστικής» αποδοχής της συμφωνίας είναι τελείως εσφαλμένη και δείχνει ότι το μάθημα από την κατάρρευση της προηγούμενης στρατηγικής δεν έγινε αντιληπτό. Δεν πρόκειται να υπάρξει κερδισμένος χρόνος, ούτε θα βρεθούν «αντίρροπα» μέτρα που θα απαλύνουν τις τραγικές επιπτώσεις της συμφωνίας.

Οι δανειστές επιδιώκουν την ομαλή εξυπηρέτηση του τεράστιου χρέους, πράγμα που σημαίνει ότι η χώρα θα αναγκαστεί να στοχεύει σε πρωτογενή πλεονάσματα, τα οποία δεν θα μπορεί να πετύχει χωρίς να αυξάνει τους φόρους, ή να περικόπτει τις δαπάνες. Δεν υπάρχουν «αντίρροπα» μέτρα ελάφρυνσης στο πλαίσιο αυτό. Επιπλέον, η επιτήρηση από πλευράς τρόικας θα είναι τόσο σκληρή και συνεχής που δεν θα είναι δυνατόν να αφεθούν τα μέτρα να ατονήσουν στην πράξη, κατά τον γνωστό ελληνικό τρόπο.

Ο χρόνος θα λειτουργεί κατά της κυβέρνησης γιατί οι επιπτώσεις της συμφωνίας στο εισόδημα, την απασχόληση, την επιχειρηματική δραστηριότητα, κλπ., θα είναι τόσο αρνητικές που οι λαϊκές αντιδράσεις δεν θα αργήσουν. Η προοπτική, τέλος, να αντισταθμιστεί ο αρνητικός αντίκτυπος με μια επίθεση κατά της διαφθοράς και της διαπλοκής φέρνει χαμόγελο στα χείλη. Το μνημονιακό διαπλεκόμενο στρατόπεδο πανηγυρίζει για τη συμφωνία γιατί γνωρίζει ότι θριάμβευσε η στρατηγική της παραμονής στην ΟΝΕ μέσω λιτότητας. Αυτός είναι και ο ασφαλέστερος τρόπος για να προασπίσει τα στενά του συμφέροντα. Η διεφθαρμένη ελίτ που κατέστρεψε τη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες δεν κινδυνεύει καθόλου στις συνθήκες του τρίτου μνημονίου.

Το πλέον παράλογο όμως είναι ότι η συμφωνία είναι τόσο οικονομικά ανερμάτιστη που πιθανότατα θα αποδειχθεί ανεφάρμοστη στην πράξη. Η Ελλάδα θα συνεχίσει να κυνηγάει την ουρά της, επιβάλλοντας μέτρα και επιδιώκοντας πλεονάσματα, καθώς η οικονομία και η κοινωνία της θα αποσυντίθενται. Οι επιπτώσεις στην κρατική μηχανή και τις δυνάμεις ασφαλείας θα είναι καταλυτικές. Η προοπτική εξόδου από την ΟΝΕ θα προκύψει ξανά στην πράξη και σύντομα.

Στο πλαίσιο αυτό η πραγματική εναλλακτική είναι μια: προετοιμασία για συντεταγμένη και ασφαλή έξοδο από την ΟΝΕ, ώστε να μπορέσουν να εφαρμοστούν οι απαραίτητες ριζοσπαστικές αλλαγές στη χώρα. Ο χρόνος είναι λίγος – μερικοί μήνες μέσα στους οποίους θα αρχίσουν να φαίνονται τα αποτελέσματα της συμφωνίας και να υπάρχουν αντιδράσεις. Στο διάστημα αυτό η κυβέρνηση θα διαπραγματεύεται παράλληλα το νέο μνημόνιο με του δανειστές.

Οι κοινοβουλευτικές και κομματικές συλλογικότητες του Σύριζα μπορούν ακόμη να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στο έργο αυτό, αρκεί να υπάρξει ενότητα και κοινή στόχευση. Η προετοιμασία του εναλλακτικού σχεδίου πρέπει να αρχίσει αμέσως, καθώς η βάση υπάρχει και είναι επεξεργασμένη. Απομένει η πολιτική βούληση, έστω και τώρα.