Η ανθρώπινη συμπεριφορά

Γράφει η Μαρία Ξανθοπούλου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Ως ανθρώπινη συμπεριφορά ορίζεται ο τρόπος που δρα και αντιδρά ένα υποκείμενο μέσω της σχέσης ή της αλληλεπίδρασης με άλλα υποκείμενα - αντικείμενα, οργανισμούς ή γενικότερα με το περιβάλλον. Μπορεί να είναι συνειδητή ή ασυνείδητη, εκούσια ή ακούσια, και είναι στενά συνδεδεμένη με τον τύπο ή το πρότυπο προσωπικότητας του ατόμου.

Η συμπεριφορά ενός ανθρώπου εξετάζεται μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο στο οποίο παρουσιάζεται. Τις περισσότερες φορές τείνει προς κάποιον επιθυμητό στόχο, πχ απομάκρυνση από ένα ανεπιθύμητο ερέθισμα.

Αρχικά παρατηρούμε τρεις διαφορετικές και πολύ συχνές ανθρώπινες αντιδράσεις:

• ΑΠΟΦΥΓΗ
• ΕΠΙΘΕΣΗ
• ΑΠΟΛΟΓΙΑ

1. Αποφευκτική χαρακτηρίζεται η συμπεριφορά όταν το υποκείμενο αποφεύγει με οποιονδήποτε τρόπο κάτι, πχ νιώθω δυσαρέσκεια αντικρίζοντας τον γείτονα μου, δεν θέλω να συναντήσω τον γείτονα και αλλάζω πεζοδρόμιο. Κάνω αποφυγή. Αποφεύγοντας το ερέθισμα, μπορεί για λίγο να νιώσουμε καλύτερα, το θέμα όμως δεν λύνεται ποτέ με την αποφυγή, καθότι η αποφυγή συντηρεί το εκάστοτε συναίσθημα που νιώθουμε σε μια συνθήκη, Τρόποι αποφυγής μπορεί να είναι ο ύπνος, το διαδίκτυο, η υπερφαγία, η τηλεόραση κ.α.
2. Η επίθεση όπως λέει συχνά ο κόσμος, αποτελεί την καλύτερη άμυνα. Είναι όμως έτσι? Μπορεί μια επιθετική συμπεριφορά να λύσει το πρόβλημα και να πετύχουμε τον στόχο μας; Αν βλέποντας τον γείτονα του επιτεθώ λεκτικά ή σωματικά (απαγορευμένο εννοείται, απλά λέμε τώρα) θα πάψω να νιώθω δυσαρέσκεια; Και αν πάψω να νιώθω δυσαρεστημένος, τι θα κάνω με τις ενοχές, τις τύψεις και οτιδήποτε άλλο μπορεί να νιώσω? Επιπλέον θα λυθεί το πρόβλημα μου; Επιθετική, αν και οι περισσότεροί το αγνοούνε θεωρείται το μαύρο χιούμορ, και γενικά κάποιες εκφράσεις που κρύβονται πίσω από μια πλάκα, η ειρωνεία, ο συναισθηματικός εκβιασμός: «δεν είναι συμπεριφορά αυτή, να μην εκτιμάς αυτά που σου δίνω!» κ.α.
3. Η απολογία είναι άλλη μια μορφή ανθρώπινης συμπεριφοράς, επίσης αρκετά συχνή. Μπαίνουμε σε μια διαδικασία απολογίας χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε και αρχίζουμε να εξηγούμε και να δικαιολογούμε την συμπεριφορά μας για να μην δυσαρεστήσουμε τους άλλους. Είναι όμως τελικά απαραίτητο και αποτελεσματικό αυτό; Γιατί να απολογούμαι για κάτι που έχω κάνει, πει ή και όχι. Γιατί να εξηγήσω στο γείτονα μου πως δεν επιθυμώ επαφή μαζί του… ποιο θα είναι το όφελος μου;

Παρατηρώντας τους ανθρώπους θα δείτε πως εναλλάσσονται συνεχώς ανάμεσα στις παραπάνω συμπεριφορές. Το μόνο σίγουρο είναι πως επιδεικνύουμε μια από τις παραπάνω συμπεριφορές όταν βρισκόμαστε σε θέση άμυνας κ δυστυχώς αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά.

Ας αναρωτηθούμε όμως γιατί τοποθετούμε τον εαυτό μας σε θέση άμυνας? Ποιες συμπεριφορές των άλλων μας τοποθετούν σε αυτή την θέση?

Έχουμε μια καλύτερη επιλογή από την επίθεση, την αποφυγή ή την απολογία? Μια στάση που θα μας φέρει ποιο κοντά στο επιθυμητό στόχο χωρίς να γεμίσουμε με αρνητικά συναισθήματα;