Σχολική ετοιμότητα

Γράφει η Μαρία Ξανθοπούλου, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, στις 11 Σεπτεμβρίου, χτύπησαν τα κουδούνια ενός νέου σχολικού έτους. Πέρασε ο πρώτος και αρκετά δύσκολος προσαρμοστικός μήνας τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς τους. Ειδικά για τα παιδιά που ξεκίνησαν φέτος το δημοτικό, θεωρείται μια νέα προσαρμοστική και στρεσογόνο κατάσταση. Στο σχολείο και ειδικά μετά τον πρώτο μήνα, θα φανεί, αν είναι από όλες τις πλευρές, έτοιμα για αυτό το νέο στάδιο της ζωής τους. Αν είναι δηλαδή έτοιμα για το σχολείο.

Όταν μιλάμε για σχολική ετοιμότητα εννοούμε την προετοιμασία του παιδιού στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που θα το βοηθήσουν να προσαρμοστεί στο σχολικό περιβάλλον και να ανταποκριθεί με επιτυχία στις απαιτήσεις του αναλυτικού προγράμματος. Η ετοιμότητα για μάθηση δεν είναι μόνο θέμα βιολογικής ωρίμανσης, αλλά επηρεάζεται ουσιαστικά από τον πλούτο ή τη στέρηση των πρώτων ερεθισμάτων και από την προσχολική εξάσκηση.

Στην επιστημονική κοινότητα με τον όρο ετοιμότητα εννοείται η ωρίμανση του παιδιού, η οποία περιλαμβάνει: σωματική ανάπτυξη (εγκέφαλος, κινητικότητα, ομιλία) και πνευματική ανάπτυξη (νοημοσύνη, γνωστική ανάπτυξη, μνήμη), που θα συμβάλλουν στη διαδικασία της μάθησης. Ειδικότερα, ο έλεγχος της σχολικής ετοιμότητας περιλαμβάνει:

1. Ψυχο-κινητικότητα: συντονισμός χεριών, δαχτύλων, ματιών, κινήσεων, παγίωση της πλευρίωσης (θα γράφει με δεξί ή με το αριστερό χέρι), λεπτή κινητικότητα, ρυθμός και αντίληψη του χρόνου.

2. Νοητικές ικανότητες: Αντίληψη, όπως αντιστοιχήσεις, αναγνωρίσεις ομοιοτήτων και διαφορών, κατηγοριοποιήσεις αντικειμένων (φρούτα, ζώα, λαχανικά), συγκρίσεις ύλης. Μνήμη οπτική, ακουστική και βραχυπρόθεσμη, συγκέντρωση προσοχής, αλλά και αδυναμία μνήμης. Σκέψη, κατανόηση του αριθμητικού λεξιλογίου και ανάπτυξη της λειτουργίας της σκέψης με ταξινομήσεις (ταξινόμηση με βάση το σχήμα).

3. Συναισθηματική οργάνωση: η ιδέα που έχει το παιδί για τον εαυτό του-θετική στάση απέναντι στον εαυτό του, συνεργασία με τους άλλους και ενδιαφέρον για μάθηση, αυτοπεποίθηση και διαχείριση του άγχους ή της ανασφάλειας.

Τα παιδιά, είναι καλό από πολύ νωρίς να εκτίθενται σε όσα περισσότερα ερεθίσματα γίνεται, προκειμένου να αποκτούν εμπειρίες και να αλληλεπιδρούν με αυτά. Μέσα από καθημερινές δραστηριότητες εξασκούνται πολλές από τις παραπάνω έννοιες. Για παράδειγμα μέσα από τα κολλάζ και τη ζωγραφική, εξασκείται η λεπτή κινητικότητα. Παιχνίδια με κορύνες, μπάλες, στεφάνια και λαβυρίνθους εξασκούν τον προσανατολισμό στο χώρο. Το να συνδέει μέρες ή εποχές με γεγονότα βοηθά στον προσανατολισμό στο χρόνο. Το να δείχνει τα μέρη του σώματός του, να σχεδιάζει το περίγραμμα της παλάμης του, να εκτελεί κυκλικές κινήσεις και να δείχνει και να λέει μέρη του σώματος μπροστά στον καθρέφτη εξασκούν την πλευρίωση.

Αφήστε τα παιδιά να παίζουν, να συμμετέχουν σε καθημερινές δραστηριότητες του σπιτιού ή εξωσχολικές, δείξτε τους καινούρια πράγματα, μιλήστε μαζί τους. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για δύο λόγους: πρώτον διότι φέρνουν κοντά τους γονείς με τα παιδιά και δεύτερον γιατί προάγουν ικανότητες που είναι απαραίτητες για την εξέλιξη των παιδιών

Είναι λάθος, λοιπόν να ξεκινούν τα παιδιά με το που θα κλείσουν τα έξι χρόνια τους αμέσως το σχολείο. Πολλά παιδιά δεν είναι πραγματικά έτοιμα να αντιμετωπίσουν όλες τις νέες συνθήκες του σχολικού περιβάλλοντος. Καλό είναι, πράγμα που γίνεται στο εξωτερικό εδώ και χρόνια, να εξετάζεται το κάθε παιδί πόσο έτοιμο είναι πραγματικά για το σχολείο και αν παρατηρηθούν σε έναν τομέα ελλείψεις να αναπληρωθούν εγκαίρως.