Η Μήδεια όλων μας
- Γράφτηκε από τον/την Αρθρογράφος
της Ευαγγελίας Παπανίκου*
«ΜΗΔΕΙΑ
Μα σοβαρά απέρριψαν αυτό το κείμενό σας
που δείχνει τόσην άνεσιν στον χειρισμόν της γλώσσας;
Τί θείαι λέξεις άγνωστοι εισήλθαν εις τ’ αυτιά μου
κι οι στίχοι οι ελεύθεροι μιλήσαν στην καρδιά μου.
Δέκα λαπάδες ποιηταί να κάτσουν να μοχθήσουν
στίχους εφάμιλλoυς μ’ αυτούς δεν θα δημιουργήσουν.
ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Έτσι αρχίζει η Τροφός στο έργο που έχω γράψει
και θέλει η Επιτροπή τώρα να μου το θάψει.»
«Μήδεια», Μέντης Μποσταντζόγλου (Μποστ) (απόσπασμα)
Την ήρεμη και γιορτινή (φαινομενικά και τα δύο) ζωή της επαρχιακής πόλης της Βέροιας, λίγο πριν τη συμβατική χρονολογία 2019, ήρθαν να ταράξουν τρεις λέξεις «Μήδεια του Μποστ» και κάποιοι «ερασιτέχνες» καλλιτέχνες.
Μα ποιος είναι αυτός ο Μποστ, ακούμε να αναρωτιούνται όλοι στην αρχή… Κάποιος Γερμανός φιλόσοφος ή συγγραφέας; Όχι, ένας Έλληνας πλην τίμιος, είναι - Μέντης Μποσταντζόγλου στο λιγότερο καλλιτεχνικό του, αν και δεν φαίνεται να μας ενδιαφέρει έτσι κι αλλιώς η βαρύτητα που φέρει το συνολικό καλλιτεχνικό έργο του.
Και ποιοι είναι αυτοί οι «ερασιτέχνες» καλλιτέχνες; Είναι η ομάδα ενηλίκων «Έκφραση Β΄» του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας. Τυχαίνει να γνωρίζω έναν τους (συμμαθητής από το νηπιαγωγείο κι αγαπημένος φίλος – Γαβριήλ εσένα σκέφτομαι όσο το γράφω αυτό).
Δυστυχώς την παράσταση αυτή δεν μπόρεσα να την παρακολουθήσω, αλλά αυτό δεν έχει και σημασία. Αφενός μεν, έχουμε γνώμη, όλοι, επί παντός επιστητού, αφετέρου δε, δεν είναι η συγκεκριμένη παράσταση το θέμα που θέλω να θίξω, ούτε η υποκριτική ικανότητα της ομάδας κι ούτε το έργο του Μποστ. Το θέμα είναι η παθογένεια και η λογοκρισία καθώς και η παρακμή στην κοινωνία και στις τέχνες που προκύπτει από αυτές (εκτός κι αν δεν προκύπτει παρακμή και ξεκινάω από λάθος βάση, δηλαδή).
Στις μεταπτυχιακές σπουδές μου θυμάμαι χαρακτηριστικά την εντύπωση που μου προκάλεσε το γεγονός ότι είχαμε μάθημα αφιερωμένο αποκλειστικά στο θέμα «Η λογοκρισία online». Απορούσα τότε, γιατί υπάρχει καν η ανάγκη συζήτησης του θέματος αυτού στις μέρες μας.
Fast-forward μερικά χρόνια και κατάλαβα καλύτερα. Όταν αποφάσισα ότι μπορούσα να αφήσω και τον δικό μου («ερασιτεχνικό») καλλιτεχνικό κόσμο ελεύθερο στην «άγρια φύση», κατάλαβα ότι δεν ήταν μόνο “online” το θέμα της λογοκρισίας αλλά και “real life”. Αδιανόητο.
Τι κακό έκανα κι είπα; Κατά τις παρουσιάσεις του πρώτου μου βιβλίου (το οποίο αποτελεί λογοτεχνική προσέγγιση σε αρχαίους ελληνικούς μύθους και περιέχει κάποιες σκηνές με θρησκευτικές τελετές αρχαίας ελληνικής θρησκείας -συγκεκριμένα έναν γάμο) τολμούσα να προβάλλω φωτογραφίες απόδοσης λατρευτικών τελετών της αρχαίας ελληνικής θρησκείας που κατά την άποψή μου πλαισίωναν και συνόδευαν όμορφα τη σχετική αφήγηση, κάνοντάς την πιο παραστατική, στοχεύοντας στην καλλιέργεια της φαντασίας και της κριτικής σκέψης (ψιλά γράμματα, ξέρω).
Σε μια περίπτωση μου έγινε γνωστό εμμέσως πλην σαφώς ότι αυτό μπορεί να είναι …προσβλητικό κι έπρεπε να αφαιρεθούν οι σχετικές φωτογραφίες. Δεν αφαιρέθηκαν βεβαίως όλες, αλλά …μειώθηκαν σε αριθμό. Κι ενώ κανείς άλλος δεν πρόσεξε κάτι ποτέ, εγώ έχω ακόμα βάρος στη συνείδησή μου γι’ αυτή τη μείωση.
Σε μια άλλη περίπτωση, με πληροφόρησαν (συνωμοτικά), λίγο πριν την παρουσίαση, ότι θα επιχειρηματολογήσουν και θα δικαιολογήσουν γιατί γίνεται ο συνδυασμός αυτός εικόνας-αφήγησης, στην αρχή της εκδήλωσης (λες και δεν είναι αυτονόητο) «…για να μην έχεις κάποιο θέμα». «Δηλαδή σαν τι θέμα;» ρώτησα αντανακλαστικά με απορία, στο οποίο δεν πήρα απάντηση φυσικά, παρά μόνο ένα βλέμμα τύπου «Μην ανησυχείς». (Σημείωση: Δεν ανησυχούσα, νευρίαζα).
Και πάει λέγοντας στις επόμενες παρουσιάσεις, με συμβουλές τύπου «καλύτερα να παραλείψεις το τάδε τμήμα της αφήγησης». Ντρεπόμουν ακόμα και να μιλήσω γι’ αυτά τα γεγονότα και την έκβασή τους, επιπροσθέτως, ως σήμερα, που η Μήδεια του Μποστ της Βέροιας ήρθε στο …προσκήνιο και μου υπενθύμισε το σκοτάδι που υπάρχει γύρω μας. Και το γεγονός ότι παρόμοια περιστατικά συμβαίνουν σε όλους μας.
Παρόλο που η άποψή μας για το θέατρο, όπως και για όλες τις τέχνες είναι υποκειμενική, το μήνυμα ενός τέτοιου κειμένου που έχει δοκιμαστεί στον χρόνο φαίνεται ξεκάθαρα και δεν μπορεί να παρερμηνευτεί. Οι «ερασιτέχνες καλλιτέχνες» δίνουν τον χρόνο τους και την ψυχή τους (αφιλοκερδώς και εθελοντικά) για να ψυχαγωγήσουν αλλά ταυτοχρόνως να προκαλέσουν σκέψεις και πράξεις που θα οδηγήσουν στη λύση σοβαρών προβλημάτων με σκοπό τη βελτίωση της ζωής μας και αυτής των παιδιών μας.
Ίσως να σκεφτούμε τι έπρεπε να μας ενοχλήσει πραγματικά στην παράσταση αυτή, για παράδειγμα τα θέματα που θίγει για τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μας, οι τακτικές μας που τα συντηρούν και οι σχετικές ευθύνες που έχουμε συλλογικά και ατομικά.
Δεν γνωρίζω τι έχει συμβεί στα παρασκήνια και γιατί απαγορεύτηκε ακριβώς και από ποιον η παράσταση αυτή, δεν ενδιαφέρει καν. Γιατί τα λέω αυτά όλα τώρα, όμως; Διότι μισώ ισάξια την αδικία, την ασέβεια, τη γελοιότητα, τον διδακτισμό, τη λογοκρισία και την υποκρισία καθώς και τον συνδυασμό όλων αυτών και δεν μπορώ να σιωπήσω σ’ επίθεσή τους.
Μπορώ μόνο να στείλω την αγάπη μου στην «Ομάδα Έκφρασης Β΄» του ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, για τη δική τους «ολική αφαίρεση» και σε όποιον άλλον έχει υποστεί κάτι τόσο λυπηρό και ψυχοφθόρο, αλλά ακόμα και σ’ αυτούς που αναγκάστηκαν να λάβουν τέτοιες αποφάσεις εις βάρος άλλων. Λυπάμαι για το πώς νιώσατε όλες οι πλευρές, μπορώ μόνο να το φανταστώ και σας αφιερώνω αυτό το μικρό κείμενο.
Σε μια εποχή που η οικονομική κρίση αποτελεί την απόλυτη δικαιολογία για την κρίση των ηθικών αξιών που μαστίζει, πυροβολούμε τον αγγελιαφόρο επειδή δεν μας αρέσει το μήνυμα που μεταφέρει, το οποίο, σημειωτέων, εμείς οι ίδιοι τον αναγκάσαμε να μας το πει - και μάλιστα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, αντί να μας το πετάξει απλώς κατάμουτρα.
«Ομάδα Έκφρασης Β’» αναδείξατε με τον καλύτερο τρόπο το έργο του Μποστ και συγχαρητήρια για την τόλμη σας και την καλλιτεχνική προσέγγισή σας.
Θα κλείσω με αυτούς τους στίχους του Ελύτη:
«Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας, που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά. Με πλήρη επίγνωση ότι μια μέρα ο πλανήτης αυτός θα καταψυχθεί ή θ' αναφλεγεί μαζί με τα επιτεύγματά τους. Άλλης λογής ήρωες, που, αυτοί, θα βγάλουν ασπροπρόσωπη την ποτέ ανθρωπότητα.» ("Δολώματα για τον κανένα", απόσπασμα)
Βρείτε παρακάτω ένα πολύ ωραίο (και σοκαριστικό από πολλές απόψεις) απόσπασμα της Μήδειας του Μποστ, δημοσιευμένο στη σελίδα «Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα» του «Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας».
*Η Ευαγγελία Παπανίκου είναι πληροφορικός, συγγραφέας και ιδρυτικό μέλος του φεστιβάλ φαντασίας Fantasmagoria το οποίο και διευθύνει.
