Θέατρο και ζωή… ζωή και θέατρο

Του Νίκου Μαυροκεφαλίδη

Το θέατρο είτε ερμηνεύει τη ζωή, είτε την αναπαριστάνει, είτε τη μιμείται, είτε την υποκρίνεται, ένα είναι βέβαιο: είναι πάντα άλλη μια έκφρασή της. Ένας άμβωνας της τέχνης. Δίνει ρυθμούς στις πιο ευχάριστες, στις πιο επίπονες, στις πιο πικρές και πεζές περιστάσεις της ζωής του για να μπορεί ο άνθρωπος να αντέχει και να μη συνθλίβεται από τις χαρές και τις λύπες του, από τις επιτυχίες και τα δεινά του. Σμικρύνει τον κόσμο για να τον χωρέσει σε μια σκηνή και να μιλήσει για αυτόν, να σχολιάσει, να ψυχαγωγήσει, να προβληματίσει, να διδάξει.

Τα συνεργαζόμενα μέλη της θεατρικής ομάδας κινούνται πάνω σε μία παρτιτούρα σεναρίου έκφρασης και ανάγκης για επικοινωνία πρώτα με τον εαυτό τους και μεταξύ τους και ακολούθως με τους θεατές, συνεγείροντας το νου και την ψυχή τους. Λειτουργούν ως συν-κινητές. Ενώνουν και συντονίζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα των θεατών. Τους παρωθούν να κοιτάξουν μέσα τους βαθιά, να ανασκαλέψουν και να ανασύρουν μνήμες, εικόνες και συναισθήματα, να έρθουν στα ουσιώδη της ζωής, αντιμέτωποι με τη φύση και την ουσία της κι ας ανήκει στο παρελθόν, στο παρόν ή... στο μέλλον. Η θεατρική τέχνη ειρωνεύεται το χρόνο και με την αόρατη δύναμή της, έχει τον τρόπο να τον «καταργεί», να τον «συμπτύσσει» και τον «διαστέλλει». Οι ώρες γίνονται λεπτά, τα λεπτά γίνονται ώρες, τα χρόνια γίνονται δευτερόλεπτα και τα δευτερόλεπτα έργο τέχνης.

Οι καλλιτέχνες όλου του φάσματος της παραγωγής είναι προικισμένοι με ιδιαίτερα χαρίσματα. Δημιουργούν επί σκηνής μια πραγματικότητα με υλικό αλήθειας, η οποία ωστόσο δεν παύει να είναι μια κατασκευή, ένα ψέμα, που εκτυλίσσεται ζωντανά στο τώρα, μπροστά στα μάτια μας. Ένα ψέμα, που μας αναλαμβάνει και μας μεταμορφώνει εντός του. Μέσα στο δίωρο της παράστασης, ο ηθοποιός καταδύεται και υποδύεται, κάθε φορά, στον ψυχισμό ενός άλλου ( ήρωα της ιστορίας) και αυτή η ζωντανή κατασκευή σβήνει μπροστά στα μάτια μας, αφού έχει επιτελέσει την αποστολή της. Εικονοποιεί ιστορίες, εκφράζοντας συμπεριφορές και δράσεις διάφορων χαρακτήρων, όλων των επιπέδων κοινωνικής διαστρωμάτωσης, με τελικό σκοπό την αυτογνωσία, το γλυκασμό του πόνου και τη μεγέθυνση της χαράς, την προτροπή της διευθέτησης και βελτίωσης των ανθρώπινων σχέσεων και προβλημάτων.

Η θνησιγενής αυτή επινόηση είναι απόλυτα ζωντανή και μας παρουσιάζεται σε πραγματικό χρόνο. Οι συντελεστές βέβαια γνωρίζουν εκ των προτέρων αυτήν την οριακή συνθήκη και συν-κινούνται και συν-κινούν τους θεατές, ως εκκρεμές, σε συναισθηματικές καταστάσεις χαράς-λύπης για να σμιλεύουν τα συναισθήματά τους, να τα καλλιεργούν για να πετύχουν την καθυστέρηση της φθαρτότητας του επίκαιρου, που εν τέλει αποτελεί την πεμπτουσία της τέχνης. Να ανυψώσουν τους θεατές, να τους οδηγήσουν από την ταύτιση, στο στοχασμό και στον αναστοχασμό και να τους φέρνουν κριτικά αντιμέτωπους με τον εαυτό τους ώστε να συντελείται και να πραγματώνεται ο ιερός σκοπός της τέχνης, που είναι η μέθεξη του σημαινόμενου!

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι οι ιστορικές παράμετροι του πολιτισμού και της παιδείας ορίζουν κάθε φορά το μαγνητικό πεδίο του θεάτρου. Σχολιάζοντας τις εμπειρίες και τις προσδοκίες, τις χρείες και τις βλέψεις μας μπορεί να κάνει ακόμη πιο γοητευτική, ελκυστική, επιθυμητή ενδιαφέρουσα και αποτελεσματική τη ζωή. Να ανοίγει και να προτείνει δρόμους σκέψης και συμπεριφοράς χωρίς να αυταπατάται ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Έχει όμως τη δύναμη να μας ανεβάσει πνευματικά ψηλότερα.

Το θέατρο πάντοτε λειτουργεί , στο όνομα των πολιτών. Είχε και έχει, από υπάρξεώς του, την ευθύνη να σχολιάζει κριτικά και τους διαμορφωτές των κοινωνικοπολιτικών καταστάσεων. Δε θέλει τα μέσα και τα εργαλεία του να τα υποκλέπτουν και να τα αντιποιούνται οι εκτός των τειχών της τέχνης... επιτήδειοι για αλλότριους σκοπούς! Η αναφορά γίνεται σε εκείνους, τους λίγους θέλω να πιστεύω, που παίζουν καθημερινές «παραστάσεις», με τα «προσωπεία» που φορούν, προσποιούμενοι, ως «ρολίστες», τους πρωταγωνιστές και καθοδηγητές της κοινωνίας και της πολιτικής. Σε εκείνους τους «επαγγελματίες» ... που υποδύονται τους ιδεολόγους, τους ηθικολόγους, τους ανιδιοτελείς αγωνιστές... τους δήθεν πρωταγωνιστές της ζωής...

Είναι βέβαιο ότι είτε το θέατρο είναι ζωή είτε η ζωή είναι θέατρο στο τέλος θα έχουμε, κατά τον Αριστοτέλη, την κάθαρση και ο ήρωας της ζωής ή του θεάτρου θα δικαιωθεί και θα αποκατασταθεί η αλήθεια, η δικαίωση, η ηθική τάξη !!!

Οι επιστήμες μπορούν και μας κάνουν διαρκώς πλουσιοτέρους πνευματικά, το ΘΕΑΤΡΟ όμως επιτελεί μια δημόσια αποστολή. Αποτελεί ένα εναλλακτικό σχολείο της κοινωνίας. Ευρύνει τη συναίσθηση και την ευαισθησία μας, μας θέλγει, μας εξευγενίζει, πλουτίζει το συναισθηματικό μας κόσμο, ανακαινίζει διαρκώς την εσωτερική μας ζωή, θησαυρίζει εύφορα συναισθήματα ως αντίβαρα των δυσκολιών της ζωής.

Aν καταλήγουμε στην παραδοχή ότι το ΘΕΑΤΡΟ είναι ένα ακόμη κοινωνικό σχολείο τότε διαστέλλοντας και παραφράζοντας τη ρήση του Βίκτωρος Ουγκώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι: όπου ανοίγει ένα θέατρο κλείνει ...μια φυλακή.

Σημείωση: Το άρθρο γράφεται από το Νίκο Μαυροκεφαλίδη, με αφορμή την έναρξη μαθημάτων (από 1ης Οκτωβρίου 2018) των ομάδων του Τμήματος Θεατρικής Παιδείας του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Βέροιας. Κατά το εκπ/κό έτος 2018-2019, στα 23 εργαστήριά του, θα φοιτήσουν 400 και πλέον άτομα, αριθμός πολύ μεγαλύτερος από κάθε άλλη προηγούμενη χρόνια! Θα μαθητεύουν άτομα όλων των ηλικιών από όλο το κοινωνικό φάσμα (μαθητές, φοιτητές, εκπαιδευτικοί και των δύο βαθμίδων, επιστήμονες από όλα τα πεδία, επαγγελματίες εργαζόμενοι κ.λ.π.). Έχουμε συναίσθηση της μεγάλης ευθύνης και της τιμής. Αποδεχόμαστε την πρόκληση να λειτουργούμε στην πόλη μας ένα πολύ μεγάλο... «Θεατρικό Σχολείο».

Στους καλλιτέχνες εκπαιδευτές μας (ηθοποιούς, σκηνοθέτες μουσικοπαιδαγωγούς, ειδικούς παιδαγωγούς-θεατρολόγους) και σε όλους εκείνους, που φοιτούν στα τμήματά μας εκ μέρους του Δ.Σ και των εργαζομένων στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ εύχομαι ΚΑΛΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ!