ΔΗΠΕΘΕ...Τα σύγχρονα άρματα Θέσπιδος

Του Νίκου Μαυροκεφαλίδη

ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ... από το όραμα της Μελίνας Μερκούρη τη δεκαετία του ογδόντα, σε μια αποκεντρωμένη θεατρική πραγματικότητα τριών και πλέον δεκαετιών. Έμπνευσή της, η αφετηρία του θεάτρου στην αρχαία Ελλάδα.

Σύντομη αναδρομή λοιπόν και αναφορά στον πιθανολογούμενο δημιουργό και πατέρα του πρώτου θεάτρου κατά τις ιστορικές μαρτυρίες του Διοσκουρίδη, του Πλούταρχου, του Κλήμη του Ευάνθιου κ.ά..

Ο Θέσπης, από το δήμο Ικαρίας της Αττικής, το σημερινό Διόνυσο, εξελίσσει το χορό του διθυράμβου, λατρευτικού άσματος στο Διόνυσο, σε θέατρο.

Oι συνθήκες που ευνόησαν τη γέννηση και την ανάπτυξή του ήταν η σύσταση της πόλης κράτους, η θέσπιση των νόμων, η ευημερία, η εκκλησία του δήμου, η δημοκρατική κοινωνική και πολιτική οργάνωση, οι τέχνες και τα γράμματα που εκκόλαψαν και γέννησαν την ελευθερία του λόγου και την καλλιέργεια του διαλόγου. Φυσικό επακόλουθο ήταν η γέννηση του θεάτρου που είτε προσομοιάζει με τη ζωή είτε την υποκρίνεται το σίγουρο είναι ότι συμπυκνώνει και κρυσταλλώνει και εκφράζει πολλές από τις σπουδαίες παραμέτρους της.

Ο Θέσπης, σύγχρονος του Σόλωνα και του Πεισίστρατου, το 536-532 π.χ., κατά την 61η Ολυμπιάδα, στα μεγάλα Διονύσια, παρουσίασε για πρώτη φορά τραγωδία. Ο ίδιος, ως εξάρχων του χορού, βγαίνει από τον κύκλο κι αρχίζει ερωταποκρίσεις με τους χορευτές, υποκρινόμενος διαφορετικούς ρόλους με διαφορετικά προσωπεία, δημιουργώντας τον πρώτο θεατρικό διάλογο.

Ο αρχαίος ελληνικός διθύραμβος μετεξελίσσεται και από τη διθυραμβική αφήγηση οδηγείται στη θεατρική δράση από τον πρώτο δημιουργό της δραματικής τέχνης.

Ο Θέσπης :

• ανακάλυψε το τραγικό είδος,
• επινόησε τους σάτυρους,
• χορογράφησε ο ίδιος τα έργα του,
• καθιέρωσε τον πρώτο υποκριτή,
• έβαψε το πρόσωπό του με φυσικές χρωστικές ουσίες και στη συνέχεια έφτιαξε υφασμάτινες μάσκες (προσωπεία),
• πρόσθεσε στα διθυραμβικά άσματα τον πρόλογο και τις ρήσεις δηλ. τα πρώτα ομιλητικά μέρη.

Θα το χαρακτηρίζαμε πολυτάλαντη χαρισματική προσωπικότητα μιας και ήταν και συγγραφέας και καλλιτεχνικός διευθυντής...και σκηνοθέτης... και σκηνογράφος... και ενδυματολόγος... και ηθοποιός ...

Αυτήν την περίοδο κατά τις ιστορικές μαρτυρίες γεννήθηκε η πρώτη θεατρική ομάδα.

Ο Θέσπις κατασκευάζει ένα άρμα και μαζί με τους χορευτές περιοδεύει σε Αττική και σε άλλες πόλεις παίζοντας τα δράματα που ο ίδιος έγραφε (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.ή περιοδεύων θίασος θα λέγαμε σήμερα...).

Αυτό ήταν το «ΑΡΜΑ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» κατά την αρχαιότητα.

Αν κάνουμε ένα χρονικό άλμα 2.473 ετών, δεξιά της ιστορικής γραμμής, θα φτάσουμε στο 1937, την περίοδο του μεσοπολέμου, στη νεότερη Ελλάδα και να πάλι στη θεατρική ζωή ένα νέο «ΑΡΜΑ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» χωρίς βέβαια το Θέσπη.

Το Εθνικό Θέατρο ιδρύει το κινούμενο θέατρο υπό τη γενική δ/νση του Κωστή Μπαστιά το οποίο κατ' αναλογία του αρχαίου τραγικού «ΑΡΜΑΤΟΣ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» περιοδεύει στις ελληνικές πόλεις, μεταφέροντας σκηνικά καλλιτέχνες και συντελεστές με δεκαπέντε φορτηγά και δύο επιβατηγά.

Στη δύναμη του σύγχρονου «Α. Θ.» συγκαταλέγονταν:

Ο δ/ντής, Νίκος Παρασκευάς,
Ο σκηνοθέτης, Πέλος Κατσέλης,
Οι πρωταγωνιστές, Περικλής Γαβριηλίδης και Θάλεια Καλλιγά.

Πρώτη παράσταση στις 17 Σεπτεμβρίου 1937 στην Κόρινθο με τον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ.

Μέσα σε τέσσερα χρόνια το Α.Θ. του Εθνικού Θεάτρου δίνει παραστάσεις σε 21 επαρχιακές πόλεις και σε επτά προάστια της Αθήνας, παρουσιάζοντας 13 έργα από τα οποία δέκα (10) πρωτότυπα ελληνικά.

Σταχυολογώ έργα που παρουσιάστηκαν :

• «Είλωτες»
• «Ο επιθεωρητής»
• «Ευτυχώς επτωχεύσαμεν»
• «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται»
• «Οθέλλος»
• «Πριν το ηλιοβασίλεμα»
• «Το χαλάζι» του 1941 ίσως η τελευταία παράσταση μιας και το Δεκέμβριο του 1941 το σύγχρονο Α.Θ. του Μπαστιά αναστέλλει τη λειτουργία του λόγω της ξένης κατοχής της χώρας μας.

Να 'μαστε λοιπόν και στο σήμερα, στην προβολή του οράματος του Θέσπιδος και του Μπαστιά. Στα σύγχρονα άρματα της Μελίνας... τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα (ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.).

Σαράντα τρία χρόνια (από το1941 στο 1983), μετά τη σίγαση και του νεότερου «ΑΡΜΑΤΟΣ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» του Εθνικού Θεάτρου, η σύγχρονη ελληνική πολιτεία υιοθέτει το όραμα της μεγάλης κύριας του θεάτρου, του κινηματογράφου και της πολιτικής, Μελίνας Μερκούρη και δημιουργεί τα σύγχρονα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα ως αποκεντρωμένους κρατικούς οργανισμούς πολιτιστικής καλλιέργειας και ανάπτυξης.

Δεκαεπτά θέατρα καλύπτουν τις ανάγκες της θεατρικής παιδείας στην ελληνική περιφέρεια.

Από το έτος ίδρυσής τους το 1983 έως το 2008 πήραν διάφορες νομικές μορφές για να μετατραπούν το 2008 σε Κοινωφελείς Επιχειρήσεις, συμφώνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 256 του ν.3463/2006.

Στηρίζονται οικονομικά στις προγραμματικές συμβάσεις, που συνάπτουν κάθε έτος, με το ΥΠ.ΠΟ., με τους Δήμους των εδρών τους και από το 2013 με τις Αιρετές Περιφέρειες στις οποίες ανήκουν.

Κάθε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. ως αποκεντρωμένος κρατικός θεσμός πολιτισμού, από συστάσεώς του, έχει μεταξύ των άλλων τους παρακάτω κεντρικούς στόχους και σκοπούς:

Την ενίσχυση των θεατρικών δρώμενων των περιφερειών τους, πάντα μέσα από ετήσια καλοσχεδιασμένα προγράμματα δράσης, οργάνωσης και προσφοράς θεατρικής παιδείας.

Τη συνεχή δημιουργία όρων βελτίωσης του επιπέδου των θεατρικών δρώμενων.

Την ενεργοποίηση του τοπικού δυναμικού στο χώρο του θεάτρου με την ενεργή συμμετοχή του, ώστε να αναπτυχθεί όχι μόνο η θεατρική ζωή του τόπου αλλά γενικότερα η πολιτιστική ζωή.

Τη διαρκή προώθηση της θεατρικής τέχνης και θεατρικής παιδείας μέσα από κοινές πρωτοβουλίες με άλλους φορείς, ιδιαίτερα με τους φορείς της θεσμοθετημένης εκπαίδευσης(Α/θμιας και Β/μιας Εκπ/σης)

Τη στενή συνεργασία με άλλα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., Κρατικά Θέατρα, Καλλιτεχνικούς Φορείς, Ιδιωτικά Θέατρα με στόχο τις κοινές παραγωγές, την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών για την προώθηση και προβολή του θεάτρου και άλλων δραστηριοτήτων που προάγουν τον πολιτισμό.

Οι συνθήκες κάθε εποχής ορίζουν την εξέλιξη του πολιτισμού και της επιστήμης.

Για να αρθεί κάθε θεσμός στο ύψος της κοινωνικής και πολιτισμικής του αποστολής και να καρπίσει, χρειάζεται εύφορο περιβάλλον.

Η παρατεταμένη κρίση ανέστειλε τη λειτουργία τριών ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. (σύγχρονων αρμάτων του θεάτρου). Ελλιπώς χρηματοδοτούμενα, πλημμελώς στελεχωμένα, οδηγούνται σε λειτουργική και οικονομική δυσανεξία. Ο κοινωφελής τους χαρακτήρας, η ίδια τους η προοπτική διακυβεύεται.

Όμως υπάρχει πάντα βάσιμη και ζωντανή η ελπίδα ότι τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. θα προσπεράσουν τις δυσκολίες τους και θα βγουν στο ξέφωτο και τούτο χάρη στην υποστήριξη του ΥΠ.ΠΟ., των Αιρετών Περιφερειών, των Δημοτικών Αρχών των εδρών τους και ιδιαίτερα χάριν της αγάπης και της στήριξης της κοινωνίας των πολιτών στο όνομα της οποίας υφίστανται και λειτουργούν όλοι οι θεσμοί...

Τριάντα και πλέον χρόνια διατρέχουν την ελληνική περιφέρεια, υπηρετώντας τη θεατρική τέχνη με υψηλού επιπέδου παραστάσεις και άλλες παράλληλες δράσεις. Εκατομμύρια πολιτών τις παρακολούθησαν. Εκατοντάδες καλλιτέχνες τα υπηρέτησαν, δημιούργησαν και βιοπορίστηκαν μέσα από τα αυτά.

Εύχομαι και ελπίζω, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ ως καταξιωμένοι θεσμοί πολιτισμού, να σέρνουν...τα άρματά τους προς το μέλλον για πάρα πολλά χρόνια!

Η πολιτεία να εξακολουθεί να τα υποστηρίζει, εκτιμώντας την πολύ μεγάλη τους προσφορά.

Yπάρχουν και κάποιοι που ομιλούν περί του τέλους της εποχής των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πιστεύω ότι εκφράζουν προσωπικές απόψεις ερήμην της κοινωνίας που τα καταξίωσε και της πολιτείας που εξακολουθεί να τα στηρίζει!...

Τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ, θα συνεχίζουν την κοινωνική τους αποστολή, συμβάλλοντας και προάγοντας την πολιτιστική ανάπτυξη των περιφερειών της χώρας μας.

Ως καταξιωμένοι θεσμοί, που έρχονται από πολύ μακριά, θα πορεύονται προς το μέλλον για πολλά- πολλά χρόνια!